Aktyorlik mahorati

«Berilgan shart-sharoit» o‘zi nima? Avvalambor bu asarning - fabulasi, faktlar, voqealar, davr, vaqt, voqea bo‘lib o‘tadigan joy, qahramonlarining yashash sharoiti, bizning aktyorlik va rejissyorlik nuqtai nazaridan pessani tushunishimiz, mizanstsenalar, sahnalashtirish, dekoratsiya

⁷ Stanislavskiy K.S. Aktyorning о‘z ustida ishlashi.T.Xо‘jayev tarjimasi. “Toshkent” badiiy adabiyot nashriyoti, 1965 y. 64 b.

va kostyumlar, butaforiya, chiroq, tovush va shovqinlarning barcha-barchasini
aktyorlar e’tiboriga havola qilinishidir.
Dastavval bu so‘z, sahnaviy atama sifatida A.S.Pushkin tomonidan ishlatilgan va K.S.Stanislavskiy tomonidan sistemaga kiritilgan.
Berilgan shart-sharoit», «agarda» kabi tasavvurlarning shartli ongimizda namoyon bo‘lishidir. «Agarda» har doim ijodning boshlanishidir». «Berilgan shart-sharoit» esa uni rivojlantiradi. Bu ikkisi tasavvurni uyg’otadi. «Agarda» va «berilgan shart-sharoit» ichki va tashqi harakatni yuzaga keltirib, to‘liq samarali harakatni yuzaga kelishiga yordam beradi.
“Berilgan shart-sharoit”, “agarda” singari “tasavvurimiz mevasi”, faraz qilingan narsa. Ularning kelib chiqishi bir: “berilgan shart-sharoit” – “agarda”ning o‘zi, “agarda” esa “berilgan shart-sharoitning” o‘zidir. Biri “agarda” faraz bo‘lsa, ikkinchisi – “berilgan shart-sharoit” unga qo‘shimchadir. “Agarda” ijodni boshlaydi, “berilgan shart-sharoit” esa uni taraqqiy ettiradi. Biri ikkinchisisiz yashay olmaydi va rivojlana olmaydi. Lekin ularning vazifasi bir qadar boshqa-boshqa: “agarda” mudrab yotgan tasavvurni uyg’otsa, “berilgan shart-sharoit” “agardaga” asos bo‘lib xizmat qiladi. Ular birga va ajralgan holda ichki rivojning paydo bo‘lishiga yordam beradilar⁸.
K.S.Stanislavskiy «agarda»ni saqlab qolgan holda, «berilgan shart- sharoitni» shartli uch doiraga bo‘lishni taklif etadi.

1. 
   Kichik doira - (harakat davomida) - «qayerda», «qachon», «kim» va
   

«nima» qilayapti, degan savollarga javob topish.

2. 
   O‘rtacha doira - «qayerdan, nima bilan kelding», (o‘zing bilan, o‘zing uchun nima olib kelding) va «bu yerdan qayerga borasan» (o‘zing bilan, o‘zing uchun nima olib ketasan) degan savollarni aniqlash.
   
3. 
   Katta doira - bunda qahramonning biografiyasi, oliy maqsadi, asosiy muddaosi va kelajagini aniqlash.