Aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti «Temir yo’l transportida axborot tizimlari» kafedrasi “Raqamli texnika va mikroprotsessorlar”

F = D₀ A͞₁ A͞₀ ˅ D₁ A͞₁ A₀ ˅ D₂ A₁ A͞₀ ˅ D₃ A₁ A₀

kirishlari		chiqish
A1	A0	F
0	0	D0
0	1	D1
1	0	D2
1	1	D3

Ruxsat etuvchi V U_vx ning yuqori potensialida turgan bo’lsa, VA mantiqiy elementining birorta kirishida kichik potensial nomayon bo’ladi. Ularning chiqishlarida ham qolgan kirishlarning qay holatda bo’lishiga qaramay nol darajaga erishiladi. Chiqish signali F=0 holiga keltiriladi.

Boshqaruv sxemasi quyidagi ko’rinishda bajarilgan: V kirishidagi ruxsat etuvchi signalida, adres kirishidagi signallar kombinatsiyasida A va V lar shunday sharoit yaratadiki, uchta VA mantiqiy elementining kirishlarida kichik darajali potensial hosil bo’ladi. Bu holat YOKI elementi uchun faolsiz hisoblanadi. To’rtinchi elementning holati axborot kirishidagi signal orqali aniqlanadi, yuqorida qayd etilgan signal multipleksorning kirishida namoyon bo’ladi.

9.3 - rasm. 4:1 (1/2 k155kp2) ko’rinishli multipleksorning

mantiqiy ko’rinishi

9.4 – rasm

9.5,9.6 rasmlarda (8:1), (16:1) multipleksorlar va haqiqiy jadvallari ko’rsatilgan².

9.5 – rasm. (8:1) multipleksorlar va haqiqiy jadvali

9.6 – rasm. (16:1) multipleksorlar va haqiqiy jadvali

9.1.2.SHIFRATORLAR²
Elektron hisoblash mashinalarida kodlangan signallar yoki kodlar qo’llaniladi. EHM da odatda ikkilik va ikkiyu-o’nlik kodlar qo’llanoladi. Bunda signallar mantiqiy 0 va 1 ko’rinishida uzatiladi.

Bir ko’rinishdagi kodni boshqa bir ko’rinishga aylantiruvchi qurilmaga kod o’zgartirgichi deb ataladi. Masalan, to’g’ri ikkilik kodni teskari va qo’shimcha kodlarga aylantiruvchi qurilmalar mavjud. O’zgartirgichlarga shifratorlar va deshifratorlar kiradi. Ular signallarni mos ravishda kodlaydi va dekoderlaydi.

Shifratorlar (encoder) signalni bitta n – razraydli ikkitalik raqamni kirishni paydo qiladi. Funksional shifrator sxemasi, o’ntalik raqamlarni 4 – razryadli ikkitalik raqamlarga aylantiradi, bu 8.7a rasmda, uning grafikali ko’rinishi va haqiqiy jadvali esa 8.7b va 8.8 rasmlarda ko’rsatilgan. Mantiqiy bittalik signal paydo bo’lishi bilan o’ntalik kirishlardan birida, to’rtalik chiqish shifratorning ikki raqamligi paydo bo’ladi.

9.7 – rasm. Shifratorlar (encoder)

Agar mantiqiy bittalik signal 7 kirishga berilsa. DD1.1, DD1.2, DD1.3 mantiqiy elementlari chiqishlarida, bittalik chiqish signallari bo’ladi, a DD1.4 elementining chiqishida signal nolga teng bo’ladi. Shu orqali, 8,4,2,1 chiqishlardagi shifratordan biz 0111 ning ikkilik raqamini olamiz.

9.8 – rasm.O’nlik kirish va ikkilik chiqish encoder

9.9,9.10 – rasmlarda ikki – sakkizli shifrator va haqiqiy jadvali ko’rsatilgan.

9.9 – rasm. Ikki – sakkizli shifrator sxemasi

9.10 – rasm. Ikki – sakkizli shifratorni haqiqiy jadvali