Aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti «Temir yo’l transportida axborot tizimlari» kafedrasi “Raqamli texnika va mikroprotsessorlar”

4.2.Tranzistorning ulanishi asosiy sxemalari

Kiruvchi va chiquvchi zanjir uchun elektrodlar tranzistorlardan qaysi biri umumiy bo’lishiga qarab, uchta asosiy ulanish sxemalarga ajratiladi.

1.Umumiy emitterli sxema ko’proq ishlatiladi, u o’rtacha kiruvchi va o’rtacha chiquvchi qarshiliklarga ega, tok va kuchlanish bo’yicha signalni kuchaytira oladi.

4.5 – rasm. Umumiy emitterli bipolyar tranzistorning ulanish sxemasi рис10

Bu sxemalarda doimiy kuchlanish manbalari va rezistorlar tranzistorlar ish tartibini, ya’ni kuchlanish va boshlang’ich toklarning kerakli qiymatlari doimiy tok bilan taminlaydiO’zgaruvchi tokning kiruvchi signallarini U_вx manbalari bilan yaratiladi.Ular tranzistorning emitter (baza) tokini va kollektorning tokini o’zgartiradi. Kollektordagi tokning (4.6,а,б rasm) va emittеrdagi tokning kopayishini, kuchlanishlar kopayishini U_выхkirish signallari bo’lgan R_К va R_Эrezistorlarida yaratishadi.

Kuchaytiruvchi kaskadning oddiy sxemasi 17.6 a. rasmda ko’rsatilgan.

4.6 – rasm. Kuchaytiruvchi kaskadning oddiy sxemasi рис11

Bu sxemada emitter kiruvchi va chiquvchi zanjirlar uchun umumiy elektrod. R2 – kollektorli nagruzkaning rezistori, kollektorli toknin go’zgarishini kollektor kuchlanishning o’zgarishiga ushbu formula yordamida aylantirish imkonini beradi:

_{ } . рис12

R1 – bazaning boshlang’ich tokini beradigan rezistor.

Ushbu rezistorning qarshiligini tanlaganda, kollektor – emitter U_кэboshlang’ich kuchlanishini, baza va kollektorning boshlang’ich toki I_бva I_кni beramiz.

_{ }. Рис13

Tengliklari o’rinli C1 kondensatori statikada tranzistorning ishlash tartibiga signal mambaini ta’sirini yoqotish uchun xizmat qiladi va signalning faqat o’zgaruvchi tarkibini o’tkazadi. C2 kondensatori kollektorda kuchlanishning bir qutubli o’zgarishini nagruzkada kuchlanishning ikki qutbli o’zgarishiga aylantirish uchun xizmat qiladi va tranzistorning ishlashini static tartibiga nagruzkaning zanjiri ta’sirini yoqotadi.

Sxemaning berilgan variantida, kaskad, signalni chiziqli kuchaytirishi uchun, doimiy tok bo’yicha tranzistorning ishlash tartibini to’g’r tanlash kerak. Chiziqli tartibda kaskadning ishlash shartlaridan birini quyidagi tengsizlik bilan ifodalash mumkin.

_{ } . рис14

17б-rasmda, kirishda Uвх(t) sinusoidal signalini faraz qilib umumiy emitterli sxemada signallarning vaqtli diagrammalari ko’rsatilgan . Rasmda kiruvchi kuchlanishning amplitudasi kiruvchi signalning amplitudasidan kattaligini sezish mumkin, shu bulan birga, kirishda yarimto’lqin musbat bo’lsa, chiqishda man’fiy bo’ladi va teskarisi. Chiquvchi kuchlanishni kiruvchisiga bo’lgan nisbati, kuchlanish bo’yicha kuchayish koeffitsienti deyiladi: ku=uвых/uвх.