Akbar bahromov shavkat sharipov manzura nabiyeva

1.
O‘zbekiston hududidagi tog‘ yonbag‘irlarida qan-
day o‘simliklar o‘sadi?
2.
qanday o‘simliklar uchraydi? 
3.
Tog‘larda qanday ilonlar va qushlar uchraydi? 
4.
O‘rmon deb qanday joyga aytiladi?
5.
O‘lkamizdagi o‘rmonlar haqida nimalarni bilasiz? 
Yozuvsiz xaritada o‘lkamiz hududidagi tog‘lar 
egallagan joylarni bo‘yang.
 O‘ZBEKISTONDAGI TABIIY BOYLIKLAR
VA TABIATNI MUHOFAZA QILISH
Inson dunyoga kelibdiki, tabiat quchog‘ida 
yashaydi. O‘z ehtiyojlarini qondirish uchun tabiiy 
boyliklardan foydalanadi.
Tabiiy boyliklar
-
Tabiiy boyliklarga Quyosh energiyasi, Yerning ichki issiq-
ligi, suv, havo, yerosti boyliklari, o‘simliklar, tuproqlar, hay-
vonot dunyosi kiradi.
Tabiiy boyliklar uch turga bo‘linadi: tugaydigan, tugamay-
digan va tugab yana qayta tiklanadigan. 
Tugaydigan
tabiiy 
boyliklarga, asosan, yerosti boyliklari kiradi.

---

Tugamaydigan
tabiiy boyliklarga Quyosh nuri, Yer-
ning ichki issiqligi, havo va boshqalar tegishlidir. O‘lkamiz,
ayniqsa, Quyosh nurlariga boy. Chunki yil davomida bu-
lutli kunlar kam bo‘lib, Quyosh nur sochib turadi. Shuning 
uchun ham mamlakatimiz «serquyosh o‘lka» deyiladi. Bu-
gungi kunda Quyosh nurlaridan ko‘p miqdorda elektr ener-
giyasi olinmoqda. 
Qayta tiklanadigan
tabiiy boyliklarga esa o‘simliklar, 
hayvonlar, tuproqlar va suvlar kiradi. Ular inson tomoni-
dan ko‘p foydalanilishi oqibatida kamayib, nobud bo‘lishi 
mumkin. Lekin ma’lum vaqt foydalanilmay turilsa yoki par-
varish qilinsa yana o‘z holiga qaytadi. Hozirgi paytda mam-
lakatimiz hududida o‘simliklarning 11 000 ga yaqin turi, 
-
ning ko‘pchiligi yo‘qolib ketish arafasida. Shuning uchun 
o‘simliklar va hayvonlardan ehtiyotkorona foydalanish zarur.
Ayniqsa, tuproq qoplamining qayta tiklanishi juda qi-
yin. Chunki u hozirgi holatga kelgunicha ming yillar kerak 
bo‘ladi. Shuning uchun tuproqni yuvilib ketishdan va turli 
kerak.
Mamlakatimizda suv hamma joyda bir xil taqsimlanma-
gan. Zilol suvli, sersuv daryolar, asosan, tog‘li hududlar-
esa suv manbalari juda siyrak, aholining ehtiyojini qondi-
rishga kamlik qiladi. Shuning uchun suvni nihoyatda tejab, 
undan oqilona foydalanishimiz zarur.

---

O‘
Odamlar tabiat boyliklaridan o‘z ehtiyojini qondirish 
maqsadida foydalanadi. Inson aql-zakovatining rivoj-
lanishi, mehnat qurollari va texnikaning taraqqiyoti 
natijasida tabiatga ta’siri ortib bormoqda. 
Insonning tabiatga ta’siri kuchaygani sari Ona 
-
at boyliklari kamaymoqda. Shuning uchun tabiatni 
asrash odamlar uchun juda katta hayotiy ahami-
yatga ega. 
Tabiat
Inson tabiatga beparvo, e’tiborsiz bo‘lsa, tabiat-
dagi o‘zaro bog‘liqlik buziladi. Bu esa u yoki bu 
tirik jon zotning halokatiga olib keladi. Masalan, agar 
o‘rmondagi kesilgan daraxtlar o‘rniga ko‘chatlar 
ekib, o‘rmon tiklanib borilmasa, inson uchun zarur 
bo‘lgan havodagi kislorod miqdori kamayib ketadi. 
O‘rmonlarning qisqarishi hayvonlarning qirilib keti-
shiga sabab bo‘ladi. 
Hozirgi paytda tabiatni muhofaza qilish, uning 
boy lik laridan oqilona foydalanis h muammolari 
dunyo miqyosiga ko‘tarilgan. Yuzdan ortiq mamla-

---

katlarda tabiatni muhofaza qilish bo‘yicha maxsus 
tashkilotlar tuzilgan, ko‘plab qonunlar qabul qilingan.
O‘zbekistonda ham tabiatni muhofaza qilishga 
hukumatimiz miqyosida alohida e’tibor berilmoqda. 
Jumladan, Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qi lish 
davlat qo‘mitasi tuzildi, Ekologik partiya tashkil etildi.
Mamlakatimizda tabiatni muhofaza qilish, uning 
boyliklaridan oqilona foydalanish O‘zbekiston Res-
publikasining Konstitutsiyasi va «Tabiatni muhofaza 
qilish to‘g‘risida»gi qonunga asosan amalga oshi-
riladi. Har birimiz ana shu qonunlarga rioya qili- 
shimiz, jonajon tabiatimizni asrashimiz, u haqida 
qayg‘urishimiz lozim.
Mamlakatimizdagi yo‘qolib borayotgan o‘simliklar 
va hayv onlar «O‘z bekiston Res publik as i Qizil 
kitobi»ga kiritilib, muhofazaga olingan.