Akbakultura fani boyicha

4-MARUZA.
Mavzu; Baliq chavaqlarni etishtirish.
Reja:

1. 
   Lichinkalarni chavaq bosqichigacha ko’paytirish.
   
2. 
   Bir mavsum baliqlarning qishlashi.
   

Odatda chavaqlarni o’stirish davri 15-20 kunda qurap, u sxemasida o’tkaziladi : hovuz o’zenin quritish haklash, to’ginlash oziqqa boy bazani yaratish maqsadida hovuzdi 20-50 sm gach suv bilan to’ldirish; havuzga baliqlar lichinkasini tushirish; lichinkalar o’sgan sayin suvni to’ldirib boorish lichinkalarni boshlangich oziqlar bilan qo’shimcha oziqlantirish baliq chavaqlarning og’irligi 1-3 gramga etganda hovuzdagi borliq chovoqlarni ovlab olish va ularni mavsumda o’sishini taminlashi katta hovuzga ko’chirib o’tkazish.
Tana uzinligi 3sm og’irlig’I 1-2 gr ga etgan yosh chavaqlar sifatli chavaqlar hisoblanadi Chavaqlarni etishtirishga quydagi asosiy tashqi faktorlar ta’sir qiladi; suvning temperaturasi( optimum 18- 20 gr va undan yoqori).
Hovuzdagi tabiiy oziqliq bazasining miqdori va sifati ( karp baliqlarining yosh baliqlari kattaligi 0,1-0,2 mm ga teng zooplankton organizmlar bilan oziqlanadi.
Erigan kislorodning miqdori (eng qulay konsentratsiyasi 5-8 mg/l);
Hovuzda yirtqich chivin chirkaylar, siklonlar hamda chavaqlarga ziyon keltiradigan boshqa ziyonkashlarning yoqligi.
Ob-havo sharoiti (atmosfera bosimining o’zgarishi, temperaturaning keskin o’zgarishi kuchli shamollari ).
Chavaqlar o’stiriladigan chavaqlar maydoni odatda 0.5-1,5 ga chuqurligi bolsa 50-70 sm dan iborat. Ularning tubi yaxshi tekislangan o’zenge baliqchalarni to’liq o’ylab olish imkonyatin beradigan yaxshi suv quyish va chiqarish sistemasiga ega bo’lish lozim.Hovuzlarga transrortlar kela oladigan qulay bo’lgan yo’llarning bo’llishi katta ahamiyatga ega. .
O’rchitish mavsumi oldidan hovuzning tubi o’simliklardan tozalanadi ham mutojlik qarap quritish sistemasi chuqurlashtiriladi.Zooplankton organizmlari yaxshi rivojlanib suv quyishdan 30 kun oldin hovuz tubi 5-7 sm chuqirlikda yumshatilib,organikaliq to’ginlar; 3-5 t/ga hisobidan o’g’it solinadi,agar tuproq pH miqdori 6.5 dan past bo’lsa tuproq tarkibini yaxshilash begona baliqlar, yirtqich, shivin chirkaylarni yo’q qilish maqqsadida suv quyishdan 3-7 kun oldin hovuzning hamma eriga 2-3 st /ga hisobidan so’ndirilmagan hak solinadi. Hovuzga suv quyilgandan song da muhtojlikga qarab hovuzning soy erlariga o’g’itlar solib chiqiladi. Adirdagi qurigan cho’plarni yoyib chiqish ham mumkin. .
Suv temperaturasi 18 gradusdan oshgandan so’ng, baliq solishdan 1-2 kun avval hovuz suvga to’ldiriladi. Bu muddatdan oldin suv quyish baliq lichinkalarining ziyonkashlari hisoblangan yirtqish chivin chirkay rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Suvni yaxshilash boy oziqlik bazasining rivojlanishi uchun suvni dastlab 15-25 sm gacha quyish mumkin.
Hovuzda lichinkalari ziyonkashlari (.boshqa baliqlar, yurtqich chivin chirkaylar) to’shalib qolmasligi uchin hovuzga suv 19-20 sonli kopro’n matodan tayorlangan suzgich arqali qo’yiladi.
Meneral o’g’itlar hovuzlarga suv quyilgandan keyin, agar ular katta bo’lsa- qirdan uzoq bo’sa qayiq bilan sepiladi. Hovuzga suv to’ldirish bilan oq 30 k/ga miqdorinda superfosfat kiritiladi. 4-5 sutkadan o’g’itlarning miqdori 2-3 marta solinadi. .

Hovuz yaxshilanib o’g’itlansa zooplankton organizmlari massaliq rivojlanib, baliq lichinkalari uchun aziqqa aylanadi. Dastlab eng mayda fitoplankton va bakteriyplankton organizmlariga qaraganda katta bo’lgan kolovrotkalar uchun oziqlik bo’ladi. . Kolovratikalar o’z navbatida bir qancha kattalik qisqichbaqa simonlilar uchun oziqqa aylandi. .Baliqchi mutahasis hovuzga lichinkani qachon solishni bilish kerak.

Oziq muhitining bazasi puxta boholab boriladi (3 kunda bir marta Dastlabki 5-kun davomida suvda asosan kolovratka lar bo’lishi kerak. Buni tekshirish maqsadida 100 l ga yaqin hovuz suvi 120-180 mikronli plankton solinadi.Plankton turidan olingan ulgi tekshirishga solinib 2-4 tomchi formalinnen qo’shiladi 1 soatdan so’ng proverka tubigacha ulgi mikroskopda ko’zdan kechiriladi. Agar ulgida asosiy kolovratkalar bo’lib, ularning umuman hajmi 2-3 ml undan ortiq bo’lsa demak, hovuz lichinkalarin solish uchun ta’yor. .
Har kuni tannan keyin suvning kislorod miqdori tekshiriladi. O’sish yaxshi bo’lishi uchun u kamida 6-10 mg/l tashkil topishi lozim. Bazida qisqa muddat ichida 4-5 mg/l ga cha pasayishiga yo’l qo’yish mumkin. Agar lichinkaning jaq apparati va zooplankton organizmlarning o’lchamlari sig’sa lichinka faqat kolovratkalarni yeyishi oydinlashadi. Karp baliqlarining chavaqlari o’sgan sayin katta zooplankton organizmlar bilan ovatlanishga o’tadi. Hovuzfa baliqlarni solishni kechlatib bo’lmaydi, sababi hovuzdagi dafniy yoki siklon o’sib karp baliqlarining lichinkalari uchun oziq bo’lmay qoladi va oqibatda baliqchalar yaxshi o’smay qoladi.
Lichinka daslabki 5- kun davomida kolovratkalar bilan 6-10 kunlarda mayda shoxdarmulavlilar va kopepodalar, xronomidalar kabi turli chirkaylarning lichinkalari bilan ovqatlanadi.
Uzoq masofaga lichikalar 20-40 litrli 2 qavatli polietilen xaltalarda etkaziladi. Xaltaninh yarmigacha toza suv quyilib, unga 20000 lichinka joylashadi, keyin kislorod bilan to’ldiriladi . Xaltaning og’zi bog’lanib mashinafa solinadi.
Ushbu taxlitda lichinkalarni O’zbekistonning xoxlagan eriga olib boorish mumkin.Lichinkalarning temperaturasi havri ta’sirida nobut bo’lishining oldini olish uchun lichinka tashish xaltasidagi suvning temperaturasi hovuznikidan farq qilmasligi kerak.Keltirilgan xaltalar hovuzga solinib, suv temperaturasi tenglashguncha kutib turiladi, keyin xalta og’zi suvning o’zida ochib yuboriladi. Oziqliq bazasin yaxshilash uchun zooplankton gruhin yaratish usili qo’llaniladi. Bunda suv quyilgandan 5-7 kun o’tgandan so’ng hovuz vaqti-vaqti bilan moyni va davniya janliklari qo’shilib turiladi. Ular bo’y ovqat bazasiga ega hovuzdan ushbu maxluqlarni ko’paytirish uchun maxsus ko’zlagan kichik hovuzlardan ( ‘dafniy’ uyalaridan )olinadi. Vaqt o’tgan sayin hovuzning tabiiy oziqlarin o’sib borayotgan baliq chavaqlar yeb qo’yadi. Mayda zooplankton organizmlarning rivojlanishi 5-7 kunlarga tog’ri keladi. Keyin ala hovuzga yasalma turda solinib otirgan oziqalarning axamiyati brogan sari ortib boradi. Tabiiy oziqlantirishning axamiyati lichinkalar yoqori zichlikni o’tkazilgan hollarda yo’qori bo’ladi. Baliq chavaqchalari uchun tarkibida proteyin miqdori juda yo’qori bo’lgan va mayda granullangan ‘boshlang’ich ovqatlar’ zarur.

Baliq chavaqlarning o’sishi doimo kuzatish ostida bo’ladi. Hovuzdagi baliq chavaqlarning gruh- gruh bo’lib yurishi kuzatiladi.Qirg’oq bo’yidagi o’simliklarning ular tur yordamida yig’ib , ximiyali stakanga solinadi. Ziyonkashlar ustidan baholash uchun mikroskopdan foydalaniladi.Mamlakatimiz baliqchiliginda baliq chavaqlarning og’irligi 0,3-1 gr da tanasining uzinligi 1-1,5 sm ni quriganda ham baliqlar zooplanktonning kattaligi organizmlari bilan ovqatlanishga o’tishi bilan o’sirish bosqichi oxiriga etadi. Mayda chavaqlar ovlanib, o’sirish hovuzlariga solinadi. Qulayli xaliqlar ( evropa, Osiyo)ning ko’plab mamlakatlarida baliqchalarni etishtirish hovuzlarida ularning tana o’lchami 2-3 sm ga va og’irligi 2-3 gr ga etganicha o’siriladi..

Chavaqlar bunday o’lchamga etishi hovuzdagi suv chiqarilib va baliqlar baliq chavaqlar uchun ko’zlangan top yordamida ovlanib olinadi.,
Mayda chavaqlar hisoblanib chiqilib kuzgacha boqish uchun , o’sish hovuziga solinadi. Hisoblab chiqish uchun bir chelak mayda baliq torozida tortilib , undagi chavaqning soni sanalib , keyin uni solish paytida chavaq to’ldirilgan chelaklarning soni sanalib , shundan chavaqlarning umumiy soni chiqariladi yaxshi o’stirishda lichinkalarning 50% gacha chavaqlar paydo bo’ladi.,
Mayda chavaqlar tap lichinkalar polietilen haltalar yoki tirik baliq tashuvchi transport vositalarida tashiladi.Paket yoki bedon tashish no’rmalari 5-10 ming mayda chavaqni o’z ichiga oladi.
Bir yozlik chavaqlar o’stirish katta axamiyatga ega bo;lgan ushbu baliqni etishtirish davrida asosiy vazifa – kuzga qarab 25 gr va undan ortiq og’irroq yaxshi qishlay oladigan bir yozlik chavaqlarni o’stirishdan iborat.
O’zbekistonda ularni etishtirish uchun qulay sharoit iyundan noyabrgacha davom qiladi.. .