Akbakultura fani boyicha

Yosh chavaqlarni etishtirish uchun quydagi tashqi faktorlar ta’sir qilad;
Suvning 22-28^o maqsadga muofiq hisoblanadi, suvning temperaturasi yo’qori (30-32 dan ortiq ) bo’lganda baliqlar o’sishi pasayib qolishi mumkin ;
Oziqlik bazasi qadimgiday zarur, biroq baliqlar o’sgan sayin baliqlar uni eb qo’yishlari sababli, unig axamiyati kamaydi. Asrasa yo’qori natijalarga erishish uchun baliqlarni suniy oziqlarni boqishda tashkillashtiriah lozim;
Suvda erigan kislorod unig suvdagi tarkibi 5 mg /l ortiq bo’lmasligi lozim;
Baliqlarning dushmani bo’lgan baliqlar katta va ahamiyatli ziyon keltirish mimkin; Bir yozli chavaqlar uchun ular o’sgan sayin katta bo’lgan dushmanlar qushlar, suvda va qurg’oqchilikda yashaydigan hayvonlar xafli bo’lib boradi; ob –havo sharoitlari ( yog’ingarchilik, shamol , temperature va h.k).
O’zbekistonda qabul qilingan o’sirish hovuzlarning maydoni 10-50 ga tashkil topadi. . Hozirgi bozor qatnashiqlari sharoitida 0,5-2 ga maydoni hovuzlar yo’qorida ko’rsatilgan hovuzlardan ko’ra foydaliroq va boshqarish uchun da qulayliroq hisoblanadi.Hovuzlar chuqurligi 1-1,5 m di tashkil qilishi lozim;
Yaxshi o’stirish hovuzlari:
Suvni doimiy quyish imkonini beradigan yaxshi irrigatsiy sistemasi;
Dambalarda avtotransport qatnash yo’llariga 1 yozlik chavaqlarni ovlash uchun suv quyuvchi qurilmalarning yonida maxsus baliq ovlach erlariga ega bo’lish lozim.
Baliq ovlash 7-15 kun oldin hobud hovuzning o’zanina 300-600 kg/ga hisobidan hak solinadi va 4-5 kun oldin organikaliq to’ginlar solinadi. Jan’a qıy hovuzning doimiy maydoni bo’ylab gektariga 2-5 tonna hisobiga chirimagan qiy solinadi.
Suv baliq silshdan oldin 1-3 kun oldin quyiladi. Mineral og’itlar ( 50-80 kg silitra va superfos 50- 80 kg ga hisobidan) hovuzga suv quyilgandan song solinadi..
O’sirish hovuzi qishda bo’sh saqlanadi.Bahorda o’simliklardan tazalanib zarurligiga qarab dambalar va asrasa suv o’tkazgich uskunalari (monaxlar , qubilar)o’nlanib ularning atrofi bekkamlanadi. Hovuzda etishtirilib turgan baliqlarning oziq uchun dushman bo’lgan begona baliqlar tushib qolmasligi zarur.Shu sababli suvning suzgichlari orqali quyilish maqsadga muofiq..
O’sirish hovuziga bir oylik mayda baliqchalar yoki to’g’ridan –to’g’ri inkubatsiy sexidan keltirilgan, o’sirilmagan lichinka solinadi.
Esingizda saqlang!!! Hovuzga 1- oylik mayda baliqchalar solinsa, natija bir qancha yoqori bo’ladi. Baliqchilik xo’jaligi boy bo’lishni xoxlasa,lichinkani bir oylik mayda chavaqgachao’sirishni yo’lga qoygan maqul. .
Ozbekistonda do’nman’laylar karp va oq amur baliqlarin polekulrurada etishtirishda qo’llaniladi. Bu baliqlarni urchitich va o’sirish muddatlari bir- biridan varq qiladi. Karp va oq Amur uvildiriqlari may oyida olinadi; shunga muoviq o’sirish hovuzlarni tayorlash va ularga suv quyish asosiy ushbu baliqlarga ko’zlab amalga oshiriladi, dongmanglay lichinkalari yoki baliqchalari kechiroq olinadi va karp baliqg’I bilan oqamur baliqlariga qo’shib qo’yiladi..
Baliqlar o’sgan sari tabiiy oziqlik bazasi ( katta turdagi zooplankton jonzotlari; bentos organizmlari bir oy davomida oq tez eb qo’yiladi. (3) Yaxchi natijalarga erishish uchun puxta ravishda suniy erlarda solish lozim, shunda baliqlar o’sishiga karp ularning miqdoriga o’sib boradi. (4). Bir yozlik chavaqlarning yaxshi o’sishi sifatli oziqga bog’liq.
Oq do’ngmanglay yaxshi rivojlangan fitoplankton talab qiladi. Buning uchun mineral og’itlardan foydalanadi.
Aq amur hovuzdagi yo’qori suv o’simliklari bilan oziqlanib ,ularni tez eb qo’yadi. Yaxshi natijalarga erishish uchun hovuzga o’rilgan cho’plardan baliqlar og’irligin 3-5% hisobiga solib turish lozim. Cho’p solish kuzda tutilmagan bo’lsa oq amur qo’shimcha baliq sifatida foydalanib unig soni 10% dan oshmasligi kerak. .
Karp em tanlamydi, bentos organizmlari avzal ko’rsatadi, omexta emlarni da yaxshi eydi.
Asosida, mamlakatimiz baliqchiligida suniy omixta emlari asosan karb baliqlarin oziqlantirish uchun foydalangan.
Hovuzga lichinka solish, omixta em to’ginlarin qo’lash normalari xo’jalik ekonomikalik imkonyatlariga qarab belgilaydi.
Bazar qatnashida korxona baliqlarni oziqlantirish uchun qancha va qanday emlarni sotib olish imkonyati borligi yil boshida aniqlanish va shunga qarab borliq no’rmalarni hisoblab chiqish kerak .Bolmasa hovuzga katta miqdotda lichinka solib , keyin ularni em bilan taminlash mumkin .Natijada qishlashdan yaxshi chiqa olmaydi, bahorda past natija beradigan va ikkinchi yil davomida yaxshi o’smaydigan og’irligi 10 gr gacha bo’lgan vhavaqlar paydo bo’ladi.
Umuman olganda quydagi oddiy qoydaga amal qilish kerak;o’rtacha sifatli suniy ovqatlar (tarkibidagi protain miqdori 20-30 ni quraydi) sutkasiga hovuzdagi baliq biomassasin chamalab 7-10 %miqdori solinadi Unimlar oximta emlar propan miqdori 30% ortiq) qo’llanilganda, ularning sutkalik normasi baliqlar masasining 5%ni quraydi.
O’zbekiston sharoitida em qayiqdan hovuzning putkul yuziga 5-7 ovqatlanish markaziga solinadi. Em berish vaqti va erli baliqlarning ko’nikishi uchun o’zgarmas bo’lishi kerak. Kichik hovuzlarda (1gacha) emlarni hovuzning butkil perimetiri boylab solinadi.. Baliqlarning qancha zichligi o’kazilgan bo’lsa (B) tabiiy oziqlik bazasining roli shuncha pasayib (1), suniy oziqlar solinishining axamiyati ortib boradi.(2). .Vegetatif davrida quydagi ilojlar oshirilishi lozim (hovuz menejmenti):
Suvning qadini baholab turish (u pasaymasligi lozim);
Fitaplonkton rivojlanishi uchun puxta turda solib turish lozim;
Karp balig’in oziqlantirish uchun har kuni em solish;
Emlarning eyilish darajasin baholash;
Suvning sifatli (temperaturasi, erigan kislorod miqdori) ustidan kundalik kuzatish olib boorish’,
Baliqlarning o’sish tezligini aniqlash va ularning oziqligiga o’zgartirishlar kiritis.
Emlar solingandan so’ng 2-3 soatdan keyin oziqlantirish to’chkalari birida hovuzhihg tubida va suvning qatlamida qolgan em miqdori aniqlanadi. Agarda em ko’p qolgan bolsa demak baliqlarda yoli muxtojligidan ko’p em kiritilmoqda yoki qo’lanilib tirgan emning sifati past sababli uni baliqlar uni emagan (u xolatda yoki emni yoki em chiqaradigan firmani o’zgartirish lozim.
Hovuzlardi har 15 kunda boxolash ovi o’tkaziladi. Bunda baliqlargaodatdagi usulda em berisb katta bolmagan baliq ovlaydigan tur yoki sochma tur yordamida tanlamasdan bir necha yuz dona baliq ovlab olinadi. Bir chelak baliq taroziga tortilib , undagi baliqlarsoni sanaladi. Yaxshi xo’jaliklarda bunday hisob kitoplar oq do’nmanlay va karp baliqlar uchun ayriqcha bo’lak ishlanadi. Omixta emlarni etarli muqdori satib olish imkonyati ega han harbiy gektardan 15-20 tst baliqni etishtirishda rejalashtirib xo’jalik uchun em normalari hisoblab chiqish misolin keltiramiz.
Har bir baliqning o’rtacha og’irligi 1 gr da solish zichligi bolsa 1ga 100 in tashkil topgan. U xolatda em baliqlarning umumiy masasi 1 g’a 100000 balıq = 100 kg dı quraydı. Emning normasi 10% bolsa , sutkalik em miqdori 10 kg dı quraydı. 15 ku’n o’tgandan so’ng solingan kuzatish ovi , 2 grgacha o’sganligin ko’rsatadi. Demak ularning kuzda o’sirish hovuzlardagi baliqlar uzunligi 20-50 m biyikligi keminde 2-3 m va katakchalarni 10-15 ml yoyma tur yordamida o’ylab olinadi.
Yaxshi hovuzlarda suv chiqarish qurilmasi (2) ikki yonida baliq yug’naydigan kanallar (1) bor bo’ladi. Bu kanallar bir yozlik baliqchalarni o’ylab olishni osomlashtiradi. Ovlash kuni salqin vaqtda va baliqlarga ziyon tegmasdan o’tishi lozim. Xo’jaliklarda o’ylab olingan bir yillik chavaqlar saylash stolid turi va o’lchamlariga qarab saylanib chelaklarga solinadi. Toliq chelaklar toroziga tortilib qishlash hovuzlariga yuboriladi. Baliqlar tiri qolishi uchun bu ishlarni tez ishlash kerak. Qishlash hovuzlari etarli bo’lganda har xil o’lchamdagi baliqlar boshqa- boshqa hovuzlarga yuboriladi baliqlar maxsus avtosisterna va boshqa idishlarda tashiladi. Qishlash hovuzlari bo’lmagan xo’jaliklarda bir yozlik chavaqlar yaylov hovuzlariga solinadi,biroq bu hovuzdagi baliqlar ovlangan, etarli chuqurlikga ega va suv bilan to’ldirilgan bo’lishi lozim. Ushbu hovuzlardan Tovar balig’I keying yildanoq o’ylab boshlanadi.