Akademik litseylar fizika ta'limini modulli texnologiya asosida tashkil etish. Mundarija kirish

2-BOB. FIZIKAGA YO’NALTIRILGAN PEDAGOGIK TEXNOLOGIYANI

TA’LIM TIZIMIDA QO’LLANILISHI.

2.1 Ta’lim texnologiyasida ta’lim oluvchi Fizikai ob’ekt va sub’ekt sifatida.

Kadrlar tayyorlash Milliy modelida fizikaning funksiyasi quyidagicha belgilanadi: “Fizika - kadrlar tayyorlash tizimining bosh sub’ekti va ob’ekti, ta’lim sohasidagi xizmatlarning iste’molchosi va ularni amalga oshiruvchi”. Demak Kadrlar tayyorlash Milliy dasturining bosh maqsadi bo’lgan ta’lim tizimini isloh qilishdan asosiy maqsad ham kadrlarni, ya’ni fizikani tarbiyalash masalasidir. Shunday ekan ta’lim tizimida ta’lim oluvchi fizikainining rivojlanishi masalasini o’rganish muhim muammolardan biridir.

Ta’lim - tarbiyadagi mohirlik uning sub’ektini yaxshi bilish bilan bog’liq. fizika yoki ma’lumot sub’ekti biologik, ijtimoiy va ruhiy komillikni o’z ichiga olgan, o’zaro bog’liq, o’zaro ta’sir qiladigan butun bir tuzilma. Bu tuzilma avvalo individ - tabiatning bir bo’lagi sifatida shakllanadi va tashqi olam bilan aloqaga kirishadi, natijada ijtimoiy mavjudod, ya’ni fizikaga aylanadi. U atrofdagilarni, tabiatni, olamni, insonlarni tushuna boshlaydi, keyin u rivojlanib, ta’lim - tarbiya natijasida insonga aylanadi.

Fizikaning rivojlanishi - ob’ektiv tabiiy jarayon. Bu jarayon asosini inson tabiatining biopsixik (I) rivojlanishi tashkil etadi. Ijtimoiy(II) mihit inson tabiati rivojlanishini psixologik-pedagogik mexanizmini shakllantiradi. Psixologiya nuqtai -nazaridan inson Fizika sifatida quyidagicha tavsiflanadi:

1-faollik: o’z imkoniyatlaridan o’laroq yuqori ko’rsatgichlarga erishish, o’z faolyatini kengaytiradi

2-xarakteri: ya’ni, insonning mustahkam individual xususiyatlari jamlanmasi.

Ma’lum bir faoliyat turini muvaffaqiyatli bajarishni ta’minlovchi, qobiliyat, xususiyat va sifat. Ta’lim texnologiyasini ishlab chiqishda bu xususiyatlar e’tiborga olinsagina kutilgan natijaga erishish mumkin. Buning uchun Fizikani mukammal o’rganish, unung shakllanish jarayonini bilish zarur.

Ta’lim oluvchi fizikaining shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar.

Ichki.

Tashqi

Avloddan avlodga o’tuvchi qobiliyat Fizikaning ehtiyoji, qiziqishi tufayli vujudga keladigan faolligi. - mikro muhit, tabiiy va ijtimoiy (tor pedagogik ma’no dagi tarbiya) avloddan avlodga o’tuvchi qobiliyat (meros) takrorlash. Makro omil (muhit) odamlarning hayot tarziga ta’sir etuvchi ob’ektlar, hodisalar, munosabatlar, vaziyatlar. Mikro omil (muhit).

- makromuhit (keng ijtimoiy ma’nodagi tarbiya) - mezomuhit, tabiiy va ijtimoiy (keng pedagogik ma’nodagi tarbiya) - organizmni avloddan avlodga o’tuvchi o’xshash xususiyatlarini har xil mamlakatlarda yashovchi insonning ma’lum ijtimoiy muhitga mansub xayot tarzi, sharoitlari, shu jamiyatda qabul qilingan qadriyatlar manaviy-axloqiy munosabatlari. insonning moddiy –ma’naviy yashash sharoiti, uning atrofidagi muhit.

Ta’lim jarayoni Fizikaiy insonparvar yondashuv asosida tashkil etilsa ta’lim oluvchi faolligi yanada oshadi.

Insonparvar g’oyalarga asoslangan ta’lim birinchi navbatda ta’lim oluvchilarning ma’naviy tuyg’ularining uyg’onish faolligiga e’tibor qaratadi.Fizikaiy insonparvar

yondashuv, bu pedagogik texnologiyaning Fizikaga yo’naltiruvchi kommunikativ asosi.

U quyidagilarni o’z ichiga jamlaydi.

• 
  Ta’lim maqsadiga qarash kabi, Fizikaga yangicha qarash.
  
• 
  Pedagogik munosabatlarning insonparvarligi va demokratligi.
  
• 
  Natija bermayotgan majburiy uslubdan voz kechish. Fizikaga yangicha qarash yo‘nalishlari quyidagilar.
  

• 
  Fizika sifatida shakllanish erta yoshdan boshlanadi, maktabdan ta’lim oluvchini to’la shakllangan Fizika sifatida yetishtirish lozim.
  
• 
  Pedagogik jarayonda Fizika ob’ekt emas sub’ekt sifatida e’tirof etiladi.
  
• 
  Fizika – ta’lim tizimining maqsadi.
  
• 
  Har bir ta’lim oluvchida o’ziga xos qobiliyat mavjud, ko’p ta’lim oluvchilar iqtidorli bo’lishadi.
  

Fizikaning sifatli fazilatlari qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin. Ta’lim oluvchilarga insonparvar ezgu yondashish deyilganda quyidagilar tushuniladi.

• 
  pedagogik muhabbat;
  
• 
  ta’lim oluvchiga kelajakka ishonch bilan qarash ruhini shakllantirish;
  
• 
  hamkorlik, mahoratli muloqot;
  

• 
  ijobiy omilarning ustuvorligi;
  
• 
  ta’lim oluvchi kamchiliklariga bardoshlilik.
  

Munosabatlar demokratizatsiyasi:

• 
  o’qituvchi va ta’lim oluvchi huquqi tenglik darajasi;
  
• 
  ta’lim oluvchining erkin tanlash huquqi;
  
• 
  xato qilish huquqi;
  
• 
  Fizikaiy nuqtai nazar huquqi;
  
• 
  ta’lim oluvchilar huquqi konventsiyasiga rioya qilish;
  

- o’qituvchi va ta’lim oluvchi munosabatlari usuli;

Fizikaga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyasi.

Fizikaga yo’naltirilgan ta’limda pedagogik jarayon Fizikada belgilangan sifatlarning shakllanishiga qaratiladi.

Pedagogik jarayon bu belgilangan maqsadga erishish hamda Fizikaning xususiyat va sifatlarini ijobiy tomonga o’zgartirishga qaratilgan tarbiyachi va tarbiyalanuvchi o’rtasidagi aniq bir muddat va ma’lum tarbiyaviy tizimda maxsus tashkil etilgan rivojlanuvchi o’zaro munosabat.

Jarayon (lot. Prosessis– oldinga intilish) holat davomiyligi, insonning rivojlanishi, biror bir natijaga erishi yo’lidan uzviy davom etayotgan harakatlar jamlanmasi.

Pedagogik jarayon – tarbiya jarayonining asosiy tizim birligi: uning xususiyati shundnn iboratki, u o’qituvchi va ta’lim oluvchining pedagogik munosabat tizimini belgilaydi.

Agar tarbiya jarayoni tushunchasi maqsadga yo’naltirilgan, Fizikaga ma’lum sifatlarni shakllanish ta’sirini amalga oshirishga qaratilgan harakat bo’lsa, pedagogik jarayon tushunchasi oldindan tashkil etilgan tarbiyaning o’zaro ta’sir tizimini bildiradi.

Bunday ish turida ta’lim jarayoni vazifalari.

• 
  ta’lim oluvchilarni bilim olish faoliyatini kuchaytirish;
  
• 
  bilim olish faoliyatini takomillashtirish;
  
• 
  fikrlash, ijodkorlik qobiliyatini rivojlantirish;
  
• 
  dialektik-materialistik dunyoqarash va insonparvar-estetik madaniyatini shakllantirish;
  
• 
  ta’lim (tarbiya) malakalarini тakomillashtirish. Pedagogik jarayonninng asosiy vazifalari.
  

Ta’lim beruvchi	ilmiy bilim asoslarini o’zlashtirish, amaliy faoliyat va o’quv tarbiyaviy tajribaning motivatsion shakllanishi
Tarbiyaviy	Fizika munosabatidagi ma’lum bir sifat,xususiyatining shaklanishi
Rivojlanuvchi	Fizikaning psixik jarayonini, xususiyati va sifatini shakllanishi hamda rivojlanishi.

Pedagogik jarayonni shakllantirish va tashkillashtirishning asosiy qoidalari.

• 
  ta’limga yaxlit yondashish;
  
• 
  tarbiyani maqsadli yo’naltirish ;
  
• 
  pedagog va ta’lim oluvchilarning birgalikdagi (qo’shma) faoliyati, differentsiatsiya va integratsiya ;
  
• 
  Tabiiy muvofiqlik;
  
• 
  Madaniy muvofiqlik ;
  
• 
  Faoliyat va jamoadagi tarbiya ;
  
• 
  pedagogik jarayonida o’z-o’zini boshqaruv va boshqaruv yaxlitligi ;
  

Pedagogik jarayonning tarkibi olti komponentdan iborat:

Maqsad – qonun qoidalar – mazmun – uslub – vositalar – shakl.

Fizikaga yo‘naltirilgan texnologiyaning tarkibiy komponentlari.

1. 
   Tahlil, sintez, taqqoslash, tizimlash.
   
2. 
   Ilmiy qarash va qonunuyatlarni bilish, sababli aloqalarni tushunish, anglash.
   
3. 
   Mahorat egallash va tizimlash.
   
4. 
   Amaliyotda mavjud muammolarni mustaqil hal etish faoliyati.
   
5. 
   O’z-o’zini nazorat qilish erishilgan bilimlarni tashxiz qilish. 6.Faoliyat natijasini ideal darajada bo’lishini oldindan bilish.
   

Ta’lim jarayoninida Fizika imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish yo’lida tinimsiz izlanish zarur. Fizikaning ongiga ta’sir etish yo’llarini belgilashdan oldin uning ichki aloqa elementlarini aniqlash zarur. Bular uning layoqati, imkoniyatlari, ehtiyoji, mavjud bilimlari va qobiliyatidir. Insondagi qobiliyat,layoqat o’rganilib, undagi bor bilim yoki bilim o’zlashtirish uchun mavjud bo’lgan imkoniyatlar aniqlanib, uning ehtiyojiga e’tibor qaratiladi. Ma’lum maqsad asosida ta’sir choralarini belgilash bu elementlarda o’zgarish bo’lishiga olib keladi. Shunday ta’sir natijasida Fizikaning rivojlanishida tub o’zgarishlar bo’lishi mumkin. Ta’lim oluvchilarning qobiliyati, imkoniyati va ehtiyojini aniqlab qilingan amaliy ta’sir zoe ketmaydi. Ta’lim oluvchining intellektual imkoniyatlari haqida birdan xulosa chiqarish yaxshi natija bermaydi. Chunki insondagi intellektual imkoniyatlar birdaniga ko’zga tashlanmaydi. U asta-sekinlik bilan ro’yobga chiqishi mumkin.

O’qituvchi ta’lim oluvchilardagi o’ziga xoslikni bilishi va shu asosda faoliyatni tashkil etishi Fizikada bor bo’lgan imkoniyatlarning ro’yobga chiqishiga sabab bo’ladi. O’qituvchi mahorati bu imkoniyatlarni ro’yobga chiqarish orqali Fizika faolligini oshirishga qaratiladi. Agar ta’lim oluvchilar o’quv-bilish faoliyatiga qiziqsalar bu ta’lim samaradorligini va ta’lim oluvchilarning intellektual rivojlanish darajasini ta’minlaydi, bilimga qiziqish va ehtiyojini shakllantiradi. Ayniqsa keyingi hayot yo’lini tanlashda bu qiziqishlar asos vazifasini o’tashi mumkin. Ana shu fikrlarni Akademik litseylarning fizika kursi mexanika bo‘limi misolida, kinematikaga oid tushunchalarni, mexanik ish, quvvat va energiya mavzularini o‘rganishda qo‘llash borasida tadqiqotlar olib bordik.