Akademik litsey, kasb-hunar kollejlari uchun darslik

Darvinnmg  tarjimayi  holi  va  «Bigl»  kemasidagi  safari.  Chariz 
Darvin  1809-yil  12-fevralda  A nghyaning  Shr>'usberi  shahrida  shi- 
fokor  oilasida  tavalkid  topdi.  U  m aktabni  tugatgach,  Edinburg 
dorilfununining  shifokorlar  tayyorlaydlgan  fakultetiga  o ‘qishga 
kirdi.  Biroq  ko'pgina  tibbiyot  fanlarining  lotin  tihda  o 'qitihshi 
ham da  bem orlarning  narkozsiz  operatsiya  qihnishi  D arvinda  tib- 
biyotga  nisbatan  hech  qanday  qiziqish  uyg'otm adi.  Shu  sababh  u 
dorilfununni  tashlab,  otasining  tavsiyasiga  k o 'ra  Kembrij  dorilfu­
nunining  cherkov  xodim lari  tayyorlaydlgan  fakultetiga  o'qishga 
kirdi.  Bu  yerda  D arvin  diniy  aqidalar  bilan  unchalik  shug'ullan- 
masdan,  professorlar  D.  G u k er  va  A.  Sedjviklar  rahbarligida  ta b i­
iy  fanlar  bilan  shug'ullandi  va  tabiatga  uyushtirilgan  ekspedi- 
tsiyalarda  faol  qatnashdi.
1831-yili  dorilfununni  tam om lagan  Darvin  cherkov  xodim i 
bo'lib  ishlamadi.  Yosh  D arvinning  tabiiy  fanlarni  o'rganishga 
bo'lgan  ishtiyoqining  zo'rligi  va  tabiat  qo'yn id a  kuzatish  ishlari 
olib  borish  m ahoratidan  xabardor  b o'lgan  professor  G enslo  uni 
dunyo  safariga  otlanayotgan  «Bigl»  kem asiga  tabiatshunos  sifatida 
qabul  qilinishiga  tavsiyanom a  berdi.
M azkur  kem ada  D arvin  besh  yil  m obaynida  A tlantika,  Tinch 
va  Hind  okeanlarining  ko'pgina  orollarida,  Janubiy  A m erikaning 
sharqiy,  g'arbiy  qirg'oqlarida,  Avstraliya,  A frikaning  janubiy 
olkalarida  bo'ldi  va  u  yerlarda  qadim gi  davrlarda  va  hozirgi  vaqt­
da  tarqalgan  o'sim lik  va  hayvonlar  bilan  tanishdi.  U  ilgarigi  vaqt­
larda  o'lib  ketgan  va  hozirda  yashayotgan  hayvonlar o 'rtasid a ju da 
ko'p  o'xshashlik  va  farqlar  borligini  e ’tiro f  etdi.  Shim oliy  va 
Janubiy  A merika  hayvonlarini  o 'za ro   taqqoslab,  D arvin  Janubiy 
Amerikada  lam a,  tapir,  yalqov,  ch u m olix o 'r,  zirkli  hayvonlar 
borligini,  ular  Shim oliy  A m erikada  uchram asligini  aniqladi. 
D arvinning 
u q tirish ich a, 
qadimgi  davrlarda  bu  ikki 
q it’a 
yagona 
b o 'lg an .
Keyinchalik  Meksika  tog'lari 
tufayli 
ikkiga 
b o 'lin g an .
Natijada  ularning  hayvonot  va 
o'sim lik 
o lam id a 
farqlar 
paydo 
b o'lgan . 
D arv in ni 
ayniqsa  Janubiy  A m erikaning
22-rasm.  G alapagoss  tog'  vyuroklari. 
oqllkda-gl  G alapagoss  arxi- 
U larning  tum shuqlaridagi  farq.
53

---

pelagining  hayvonot  va  o 'sim h k lar olam i  hayratga  soladi.  U  yerda 
qushlar,  sudralib  yuruvchilar  k o ‘p  uchraydi.  C h u m chuqsim onlar 
turkum iga  kiruvchi  vyuroklar,  sudraluvchilardan  toshbaqa-larning 
har  bir  oroldagi  turlari  o ‘ziga  xos  tuzilishga  ega.
U m um an   olganda,  G alapagoss  arxipelagining  hayvonot  va 
o ‘sim liklar  olam i  Janubiy  A m erika  hayvon  va  o ‘simliklariga 
o ‘xshash,  lekin  ayrim   belgi,  xossalari  b o ‘yicha  farq  qiladi  (22- 
rasm).  D arvin  besh  yillik  safaridan  ju d a  boy  kolleksiya,  gerbariy 
va  qotirilgan  hayvonlar  bilan  qaytdi.  Bu  besh  yillik  safar  organik 
olam   evolutsiyasi  haqidagi  ta ’lim otni  yaratish  u ch u n   asos  b o ig a n  
dalillarni  to ‘plash  im koniyatini  yaratdi  va  D arvinning  kelajagini 
belgilab  berdi.