Akademik litsey, kasb-hunar kollejlari uchun darslik

Uglerodning  davriy  aylanishi. 
K arbonat  angidrid  o'sim liklar 
tom onidan  yutilib,  fotosintez  jarayo nid a  uglevodlarga,  lipid- 
larga,  oqsillarga  va  boshqa  organik  m oddalarga  aylanadir  Bu 
m oddalar  hayvonlar  to m on id an   iste’mol  qilinib.  ularning  nafas 
olish  jarayonida  yana  karbonat  angidrid  gazi  holatida  atm osfe­
raga  ajratiladi.
0 ‘lik  o ‘simlik  va  hayvonlar,  ularning  chiqindilari  m ikroorga­
nizm lar  to m o n id a n   p a rc h a la n ib ,  m in erallash ad i. 
M in eral- 
lashishning  oxirgi  m ahsuloti  b o 'lgan  karbonat  angidrid  tuproqdan 
va  suv  havzalaridan  atm osferaga  ajratiladi  (76-rasm ).
U glerodning  bir  qismi  tu p roq d a  organik  m oddalar  sifatida 
saqlanib  qoladi.  D engiz  suvida  uglerod  k o 'm ir  kislota  va  uning 
tuzlari,  b o 'r,  ohaktosh,  korallar  sifatida  to 'p lan ad i,  ch o 'k in d i 
sifatida  uzoq  vaqt  biogen  migratsiyasida  qatnashm aydi.  Vaqt 
o'tishi  bilan  tog'  hosil  bo'lish  jarayonlari  natijasida  bu  ch o 'k in d i- 
lar  yana  yuqoriga  ko'tarilib,  kimyoviy  o'zgarishlar  ta ’sirida  davriy 
aylanishga  qo'shiladi.
Uglerod  atm osferaga  avtom obillardan,  ishlab  chiqarish  kor- 
xonalarining  chiqindilari  tarkibidan  ham  ajratiladi.  Biosferada 
uglerod  alm ashinishi  natijasida  insonning  am aliyotida  foydalani- 
ladigan  energiya  resurslari  —  neft,  tosh k o 'm ir,  yoqilg'i  gazlari, 
torf,  yog'och  hosil  bo'ladi.
U lar  kislorod  yetishm aydigan  sharoitda  organik  m oddalarning 
m inerallashm asdan  qolishi  natijasida  hosil  bo'ladi.  Bu  qazilm a
221

---

||Л