Akademik litsey, kasb-hunar kollejlari uchun darslik

31-jadval
Yerdagi  organizm lar  biom assasi
Quruq
m od­
dalar
Q it‘alarda
Okeanlarda
yashil
0
‘sim ­
liklar
hay­
von ­
lar
va
mik-
ro-
orga-
nizm-
lar
yig  m- 
disi
yashil
0
‘sim ­
liklar
hay­
von ­
lar
va
mik-
ro-
orga-
nizm-
lar
yig‘m-
disi
um u­
miy
yig'in-
disi
Tonna
Foiz
2,4x
10'^
99,2
0,02x
10'^
0,8
2,42x
10'^
100
0.0002Х
10'^
6,3
0,003x
10‘^
93,7
0,0032x
10'^
100
2,4232x
10‘^
Jadvaldan  k o ‘rinib  turibdiki,  okeanlar  yer  yuzining  70  foizini 
egallashiga  qaram asdan,  uning  biom assasi  Yer  biom assasining
0,13  foizini  tashkil  qiladi.
Q uruqlikda  o ‘sim liklar  biom assasi  (fitobiom assa)  um um iy 
biom assaning  99  foizidan  ortig'ini  tashkil  etadi.  H ayvonlar  b io ­
massasi  (zoobiom assa)  esa  1  foizdan  ham   kam roq.
O keanlar  biom assasining  asosiy  qism ini  (93,7% )  zoobio­
massa  tashkil  etadi.
Quruqlik  biomassasi.
  Q utblardan  ekvatorgacha  biom assa 
m iqdori  va  turlar xilma-xilligi,  hayot  zichligi  ortib boradi.  Ekvator 
biotsenozlarida  yashash  joyi,  oziq-ovqat,  yorug'lik,  kislorod 
uchun  kuchli  raqobat  kuzatiladi.  Inson  ta ’sirida  biom assa  hosil 
b o ‘ladigan  m aydonlar  keskin  o ‘zgaradi.  Q uruqlik  yuzasining 
asosiy  qism ini  tuproq  biogeotsenozlari  egallaydi.  Tuproq  biogen 
va  abiogen  usulda  hosil  b o ‘ladi,  u  anorganik  va  organik  m od- 
dalardan  tashkil  topadi.  Biosferadan  tashqari  tuproqning  hosil 
b o iish i  m um kin  emas.  Tog'  jinslariga  m ikroorganizm lar  o'sim lik 
va  hayvonlarning  ta ’sirida  Yerning  tuproq  qatlam i  asta-sekin 
shakllanadi.  O rganizm lar  tarkibida  to 'p lan g an   biogen  elem entlar 
ular  o'lg an id an   keyin  yana  tu proq  tarkibiga  o'tadi.
T uproqda  kechadigan  jarayonlar  m oddalarning  biosferadagi
216

---

davriy  aylanishining  tarkibiy  qism idir.  O dam ning  x o ‘jalik  faoliyati 
tuproq  tarkibining  o'zgarishiga,  undagi  m ikroorganizm lar  nobud 
b o ‘lishiga  olib  kelishi  m um kin.  Shuning  uchun  ham   tuproqdan 
oqilona  foydalanish  tadbirlarini  ishlab  chiqihshi  zarur.