|
I l l Quyida yozilgan davrlar qaysi eralarga mansub ekanligini
aniqiang:
Bo‘r
Devon
144
IV. Topshiriqni bajaring.
9
-sinf fizika darsligida berilgan o‘quv materiallaridan foydaianib,
radioaktiv elementlarning parchalanishi va radioaktiv izotoplar yor
d a m id a
Yer va uning qatlamlari paleontologik qazilmalar yoshini
aniqlash mumkinligi haqida sinfda gapirib bering.
V. M asalani yeching:
Agar I kg uran har 100 mln yilda 985 g uran, 13 g qo‘rg‘oshin, 2 g
geliyga aylansa, u holda 100 gr uran 10 mln yilda qancha uran,
q o T g 'o s h i n
va geliy hosil qiladi?
V. Test topshiriqiaridan t o ‘g ‘ri javobni toping:
1. Tirik organizmlar dastlab qaysi erada paydo bo‘lgan?
A. Arxey;
B. Proterozoy;
C. Paleozoy;
D. Mezozoy;
E. Kaynozoy.
2. Arxey erasida yuz bergan aromorfozlar:
1) bakteriyaning rivojlanishi; 2) geterotrof organizmlarning paydo
bo'lishi; 3) fotosintez; 4) prokariotlaming kelib chiqishi; 5) ko‘p
hujayrali organizmlarning paydo boiishi; 6) jinsiy ko‘payish.
A. 1, 2, 3; B. 2, 4, 6; C. 3, 5, 6; D. 2, 5, 6; E. 1, 3, 6.
3. Proterozoy erasida ro‘y bergan jarayonlar:
1) tog‘ hosil boiishidagi jarayonlar; 2) quruqlikning hosil boiishi;
3) karbonat angidridning ko'payishi; 4) atmosfera va suvning kislorod
bilan to‘yinishi; 5) o'simliklarning quruqlikdan joy olishi; 6) karbonat
angidrid va kislorodning kamayishi.
A. 1, 2, 5; B. 2, 4, 6; C. 1, 2, 4; D. 2, 5, 6; E. 1, 2, 6.
4. Proterozoy erasida paydo bo'lgan organizmlar:
1) suvo'tlar; 2) kovakichlilar; 3) halqali chuvalchanglar;
4)
molluskalar; 5) bo'g'imoyoqlilar; 6) baliqlar; 7) suvda va quruq
likda yashovchilar; 8) tuban xordalilar.
A. 1, 2, 3, 4, 5, 6; B. 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8; C. 1, 2, 3, 4, 5, 8; D. 1,
2, 3, 4, 5, 7; E. 1, 2, 3, 4, 6, 7.
5. Kembriy davrida paydo bo'lgan organizmlar;
1) molluskalar; 2) halqali chuvalchanglar; 3) koral poliplar; 4) trilo-
bitlar; 5) psilofitlar; 6) qisqichbaqa chayonlar; 7) suvo'tlar; 8) qalqon-
dorlar; 9) ninatanlilar.
A. 1,4,6, 8; B. 1, 3, 5, 8; C. 1, 2, 3, 8; D. 1, 2, 4, 8; E. 1, 3, 7, 8.
6. Devon davrida paydo bo'lgan organizmlar:
1) paporotniklar; 2) qanotsiz hasharotlar; 3) qirqbo'g'inlar; 4) to-
g'ayli bahqlar; 5) plaunlar; 6) suyakli baliqlar; 7) panjaqanotli baliqlar;
8) stegotsefallar; 9) ochiq urug'lilar; 10) sudralib yuruvchilar.
A. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9; B. 1, 2, 3, 5, 6, 7, 10; C. 1, 2, 3, 5, 6, 7,
8, 10; D. 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 10; E. 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8.
145
bo'Imagan. Qalqondorlar hozirgi davrda yashayotgan to'garak
og'izHlar, minogalar, miksinalarning uzoq ajdodi hisoblanadi.
Turkiston, Oltoy, Zarafshon tog' tizmalaridan kembriy davri
ga xos sodda hayvonlar, bulutlar, kovakichlilar, qisqichbaqalar,
ko'k-yashil, yashil suvo'tlari topilgan. Hisor tog' tizmalarida esa
quruqiikda yashovchi o'sim lik sporalari uchrashi aniqlangan.
Ordovik
davrida dengizlar sathi ortib, unda yashil, qo'ng'ir,
qizil suvo'tlari, boshoyoqli, qorinoyoqli molluskalarning xilma-
xilligi ortadi.
Korall riflarining hosil bo'lishi avj oladi. Bulutlar hamda
ba’zibir bir-ikki palla chig'anoqli molluskalarning turU-tumanligl
kamayadi.
Silur
davrida tog' hosil bo'lish jarayonlari kuchayib, quruqlik
sathi ortadi. Iqlim nisbatan quruq bo'ladi. Boshoyoqli mollus-
kalar nihoyatda ko'payadi. Davr oxiriga kelib qisqichbaqa cha-
yonlar rivojlanadi. Qirg'oq yaqinidagi suvlarda tarqalgan ko'p
hujayrali yashil suvo'tlarining b a’zilari yashash uchun kurash,
tabiiy tanlanish tufayli quruqlikka chiqishga muvaffaq bo'ladilar.
Tuproq dastlabki quruqlikdagi o'simlik-psilofitlarning tarqalishiga
imkon bergan. Tuproqda organik birikmalarning to'planishi ke
yinchalik zam burug'lar paydo bo'lishi uchun imkon yaratgan.
Markaziy Osiyoda kuchli vulqonli jarayonlar ro'y bergan. Iqlim
iliq bo'lgan. Zarafshon tog' tizmalarida kovakichli hayvonlar
bilan past bo'yli psilofitning toshga tushgan tasviri topilgan.
D evon
davrida dengizlar sathi kamayib, quruqlik ortishi,
bo'linib ketishi yanada davom etgan. Iqlim m o'tadil bo'lgan.
Quruqlikning ko'pgina qismi dasht, yarim dashtga aylangan.
Dengizlarda tog'ayli baiiqlar rivojlanib, «qalqondor» baliqlaming
yashash uchun kurashda kamaya borishi ro'y bergan. So'ngra
suyakli baiiqlar kelib chiqqan. Sayoz havzalarda ikki yoqlama
nafas oluvchi baiiqlar, panjaqanotli baiiqlar rivojlangan.
Panjaqanotli baliqlaming ayrim vakillari — latimeriya tirik «qazil
ma» sifatida hozir ham Janubiy Afrika, Madagaskar qirg'oqla-
ridagi suvlardan topilgan. Bu davrda baland bo'lib o'suvchi
paporotniklar, qirqbo'g'im lar, plaunlardan dastlabki o'rm onlar
hosil bo'ladi. Bo'g'im oyoqli hayvonlarning ayrim guruhlari havo
bilan nafas olishga o'tishi tufayli ko'poyoqlilar va dastlabki
hasharotlar rivojlanadi.
Devon davrining o'rtalariga kelib panjaqanotli baliqlaming
ayrim guruhlari quruqlikka chiqqan. Natijada suv ham da quruq
iikda yashovchilarning dastlabki turlari vujudga kelgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
