Қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш

Умумий маслаҳатлар 
Сиз маъруза ўқийдиган аудиторияда бир кун олдин гувоҳларсиз машқ 
ўтказинг: маъруза ўқийдиган жойингизга боринг, бўш залга қаранг, 
ҳолатингизни, овозингизни қандай бўлишини ҳамда қандай сўзлар билан 
бошлаб нима билан тугатиш лозимлигини ўйлаб қўйинг.
-маърузага бир неча соат қолганда, уйда кереслода ўтириб, кўзингизни 
юмган ҳолда, чиқишингиз жараѐнини фикран кўз олдингизга келтиринг 
(сценарийни режалаштиринг). 
-кечқурун уйқуга кетишдан олдин барча вазиятни тушунгизда кўришга 
установка беринг: тингловчилар қандай йиғилишмоқда,нутқ сўзлайдиган жойга 
қандай бордингиз, қандай бошлайсиз. Асосийси, маъруза муваффақиятли 
чиқишга ишонишингиз лозим.
Агар сиз ўз устингизда ишлаб хавотирланиш ва қўрқишдан фориғ бўла 
бошласангиз, иккинчи муҳим қадамни танлаймиз.
Психологик маърузада ўз образини қандай намоѐн қилиш мумкин? 
Аудитория олдида гапира бошлаганда дастлаб ўтирганлар сизни 
тингламаѐтандай туюлади. Сизни зимдан кузатишади, «сиз билан танишади», 
сизни овозингизга мослашади, ташқи кўринишингиз кузатилади, сизни 
характерингиз тўғрисида хулоса чиқаришга ҳаракат қилишади.
Шахсий танишиш - кўникув ҳосил бўлгандан кейингина тингловчилар 
кўзида қизиқиш пайдо бўлади, баъзилари келишув сифатида бошларини 
қимирлатишади, бошқалари ниманидир ѐзиб олишади, бошқа бирлари ўзаро 
фикр алмашади.
Танишув-кўникув ҳосил бўлгандан сўнг психологга инсон, аѐл ѐки эркак 
сифатида қизиқа бошлайдилар. Сиз аудиторияга олиб кирадиган билимлар 
тингловчиларга сиз психолог сифатида ўзингиз қандай тушунишингиз ва ҳис 
қилишингизга боғлиқ равишда қизикарли ѐки қизиқарли эмас бўлиши 
мукинми? Нутқ сўзлаѐтган мавзуингиз бўйича шахсий тажрибага эгасизми? 
Ҳаѐт ва ишда сизда нима муваффақиятли чиқди? Психолог сифатида қаерда 
хато ва камчиликлар рўй берди? Муваффақиятсизлик ва кулфатни қандай 
бошингиздан кечирасиз? Психолог сиз ўзингиз ҳаѐтда ва ишда муваффақият 
қозонасизми?
Маълумки, маърузаларга пухта тайѐргарлик ва ҳаяжонланишга йўл 
бермаслик керак, асосийси аудиторияга ўзингизнинг қандай образингизни 
таклиф қилишни ҳоҳлашингизни пухта ўйлаш даркор. Психолог турли 
тингловчиларга: ўқитувчиларга, ота-оналарга, бошланғич синф ўқувчиларига, 
ўсмирларга ва юқори синф ўқувчиларига ҳар-ҳил ўз образларини таклиф қилиш 
мумкин.
«Ўз образингиз» хулқ атворингизнинг қуйидаги қисмларидан ташкил 
топади:
-ташқи кўриниш (кийим, юз ифодаси, товуш тембри, ўзини тутиш); 
-аудитория олдида психологик ролни намоѐн қилиш, бу ролга ҳиссий бўѐқ 
бериш; 

---

144 
-нутқингиздаги 
асосий қадриятларнинг йўналиши (сизни нима 
қизиқтиради ва сиз нимага қарши курашасиз; 
-ўз чиқишингизни бошлайдиган дастлабки сўзлар.