A’jinyaz atindag’i No’kis ma’mleketlik pedagogikaliq insituti «arnawli sirtqi bo'lim» «Geografiya ha’m ekonomika bilim tiykarlari»

ǵınıń kontinental Jer qabıǵına aylanıwında da qatnasadı. Vulkanizm Jerdiń házirgi tektonikalıq jaǵdayı hám kórinisleriniń biri. Vulkanlardıń 80% ti plitalardıń tektonikalıq háreketleri nátiyjede yamasa aktiv oblastta payda boladı. Házir 800 ge jaqın vulkan bar bolıp, eń aktivleri 50 den artadı. Sóngen vulkanlardıń sanı 10 mıńnan artıq. Vulkanlardı sóngen hám sónbegen deb ajratıw ádewir shartli esaplanadı. Alp hám Tınısh okean geocinklinallarında vulkanlardıń aktivligi júda kúshli boladı. Halqa dep atalǵan Tınısh okean tawlar regionında 370 ge jaqın sónbegen vulkanlar bar. Aleut, Kuril,
Arqa Sendvich atawları vulkanlar konusları shınjırlarınan ibarat. Kamchatka yarım atawı, Yaponiya, Filippen, úlken hám kishi Zond atawında, And hám Kordilera tawlarında vulkanlar kóp. Jer júzinde relieftiń payda bolıwında, qáliplesiwinde sırtqı kúshler-atmosfera, gidrosfera, biosfera faktorları tásir etip, ózgerip turadı hám jalǵız at penen sırtqı dinamikalıq processler yamasa ekzogen kúshler dep júritiledi. Jer júzi reliefin júzege keltiriwshi bul eki kúsh bir-birine qarama qarsı bolsada, biraq olar hár dayım bir-biri menen qatnasta boladı. Sebebi jerdiń ishki dinamikalıq processleri sebepli gorizontal jatqan jınıslar burmalanıp, taw dizbekleri, batıqlar, jer jarıqları úzilmelerin payda etse, kerisinshe sırtqı dinamikalıq processler sebepli sol tawlar, qır hám biyiklikler jemiriledi, jazıqlanadı, tegislenedi unıraǵan jınıslar bolsa batıqlarǵa alıp barıp jatqızıladı. Aqıbette waqıt ótiwi menen biyik tawlar ornında jazıq tawlar, batıqlar ornında tegislikler júzege keledi. Eger jerdiń ishki dinamikalıq kúshleri bolmaǵanda, onday jaǵdayda tawlar sırtqı dinamikalıq processler tásirinde jemirilip baradı, aqıbette planetamız beti jazıqlanıp qal