Ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti turkiy tillar fakulteti



Download 41,62 Kb.
bet3/12
Sana29.12.2021
Hajmi41,62 Kb.
#78988
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
Isroilova Gulasal O'zbek tilidan kurs ishi

eskirgan so‘zlarga ham e’tibor qaratiladi.

O’zbek tiliga arab va fors tillaridan kirgan ko‘pchilik so‘zlar yangicha shakl olib,

asl shaklini yo‘qotgan, lekin g‘arb tillaridan olingan so‘zlar turli omillar sababli

o‘z   holicha   qo‘llanib   kelinmoqda.   Masalan:  estetik,   karne,  kontrol,   enflasyon,



rapor, kontenjan kabi so‘zlar hozirgi zamon turk tilida faol qo‘llanib keladi.

Leksik   birliklar   bo‘limiga   nafaqat   alohida   olingan   so‘zlar,   balki   turg‘un

birikmalar   (bo‘linmas   birliklar:   analitik   va   tarkibli   (murakkab)   birliklar)   ham kiritiladi. Biroq so‘z - shakl va mazmunning mutanosibligi bilan xarakterlanadiga asosiy leksik birlik hisoblanadi.

So‘z   muammosi   tilning   asosiy   birligi   o‘laroq   uch   aspektda   ko‘rib   chiqiladi:struktur   (tuzilish),   ya’ni   so‘zning   alohida   ajratilishi,   tuzilishi),   

semantik   aspekt(so‘zning leksik ma’nosi) va funksional aspekt (so‘zning til tuzilishida va nutqdagio‘rni)

Struktur aspektda so‘zning alohidalik va o‘xshashlik mezonlarining belgilanishi leksikologik   nazariyaning   asosiy   vazifasi   hisoblanadi.  

 Birinchi   holatda   so‘z,birikma   bilan   qiyoslanadi,   uning   bir   butunlik   va   alohidalik   belgilari aniqlanadi, analitik shakl muammosi ishlab chiqiladi.

Ikkinchi holatda so‘zning, ham grammatik asosini tashkil etuvchi (bu bilan so‘z

shakli kategoriyasi belgilanadi), ham uning fonetik, morfologik, leksik-semantik

variantlariga (bu bilan so‘zning variantlari muammosi ishlab chiqiladi) asoslangan

invariantlari haqida gap boradi. 

Leksik   birlikning   semantik   tahlili   leksik   semantika,   yoki   so‘z   ifodalaydigan

tushuncha   (signifikat)   va   nutqda   bildiradigan   ob’ekt   (denotat)   bilan

mutanosibligini   tadqiq   etuvchi   semasiologiyaning   asosiy   predmeti   hisoblanadi.

Leksikologiya leksik birliklarning monosemiya va polisemiya, umumiy va

xususiy,   aniq   va   mavhum,   keng   va   tor   (giperonim   va   giponim),   mantiqiy  

 va ekspressiv, asl  va ko‘chma  ma’no singari leksik  birlik semantik  xususiyatlarini

ifodalovchi   leksikologik   kategoriyalarni   ajratgan   holda   semantik   tur   (tip)larni

o‘rganadi.   Asosiy   e’tibor   ko‘p   ma’noli   leksik   birlikning   semantik   tuzilishi

(strukturasi),   so‘z   ma’nosi   turlarining   ajratilishi,   ular   orasidagi   farqni  ajratish

mezoni, so‘z   ma’nosining   o‘zgarishi   va   taraqqiy   etish   yo‘llariga   qaratiladi.

Shuningdek,   desemantizatsiya,   ya’ni   so‘zning   o‘z   ma’nosidan   mahrum   bo‘lib,grammatik formantlarga aylanishi  hodisasi  tahlil etiladi.

Funksional   aspektda   til   birligi   hisoblangan   so‘z   ikki   nuqtayi   nazardan:

birinchisi, tilning tuzilishi va vazifasida so‘zning tutgan o‘rni, ikkinchisi, so‘zning

boshqa darajadagi birliklar bilan munosabati nuqtayi nazaridan ko‘rib chiqiladi. 

Leksika va grammatika orasidagi o‘zaro munosabat alohida ahamiyat kasb etadi.

Leksika grammatik kategoriya va grammatik shakl qo‘llanilishini cheklay oladi,

so‘z   ma’nosining   differensiyalanishiga   ko‘mak   beradi.   Leksik   va   grammatik

vositalar umumlashgan ma’noda leksikogrammatik maydon (miqdor, zamon va b.)

tashkil etadi. 

..


Download 41,62 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish