Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti «Boshlang’ich ta`lim» fakul`teti

Maktabgacha yosh davrida psixik rivojlanish xususiyatlari
Tayansh tushunchasi: Maktabgacha yoshdagi bolalar taraqqiyot yosh bosqichi bola shaxsi yo`nalganligi
Bola bir yoshgacha bo`lgan davrda jismoniy va psixik jixatdan tez usadi. Bu davrda bola kup jixatdan ojiz bo`lib, kattalarning doimiy va to`g`ri parvarish qilishiga muxtojdir. Bolaning to`g`ri kelgusida soglom bulishi va psixik jixatdan normal o`sishi uning bir yoshgacha bo`lgan davrda to`g`ri parvarish kilinishiga bolik bo`ladi. Yangi tug`ilgan bolaning jismoniy qiyofasi o`ziga xos bo`lib, kattalarning jismoniy qiyofasidan ancha fark qiladi. Yangi tug`ilgan bola gavdasining sondan buyingacha bo`lgan qismi juda uzun, oyoqlari kalta, boshi nisbatan katta, buyni kiska bo`ladi.
Katta yoshdagi kishining boshi gavdasining sakkizdan bir qismini, yangi tug`ilgan bolaning boshi esa gavdasining turtdan bir qismini tashkil etadi. Yangi tug`ilgan bolaning gavdasi yuqori qismi pastki qismiga karaganda ancha uzun bo`ladi. Yangi tug`ilgan bolaning buyi urta xisobda 48-52 sm bo`ladi. Uning yuz juda kichkina bo`ladi.
Go`dak bir minutda 50-60 marta nafas olib, nafas chikaradi. Ammo katta yoshdagi kishi esa bir minutda 16-14 marta nafas oladi. Yangi tug`ilgan bolaning nafas olish yuli xali juda tor bo`ladi. Bundan go`dakning dastlabki kunlarda toza va sof xavoga ayniqsa muxtoj ekanligi ravshan kurinib turadi. Bola urniga ungay xolatda yotkazilmasa kisib yurgaklansa uning nafas olishi uchun kushimcha kiyinchilik yuzaga keladi. Agar bola go`daklik davrida noto`g`ri parvarish kilinsa, uning skeletidagi turli qismlar turlicha, ba`zan bolaning biror eri kiyshik bo`lib o`sishi mumkin. Kupincha bunday kiyshik o`sish umurtkasida sodir bo`ladi, chunki umurtkasi suyagi juda elatsik va yumshok bo`ladi.


Kichik maktab yoshi davrida psixik rivojlanish xususiyatlari
Tayansh tushunchasi: Kichichk maktab yoshdagi bolalarning psixik rivojlanishi, o`quvchilarning aqliy rivojlanishi, xotiraning rivojlanishi, o`quv faoliyati xususiyatlari,
Kichik yoshdagi o`quvchilarning 7-8 yoshdan 10-11 yoshgacha bo`lgan bolalar bo`lib,ular boshlang`ich sinf o`quvchilari hisoblanadi.Bu yillarda bolaning hayoti va faoliyatida muhim o`zgarishlar yuz beradi.Binobarin,ularning psixikasida ham sezilarli darajada o`zgarishlar bo`ladi.Bolaning maktabga kirishi uning hayotida burilish chog`idir.Bola maktabga kirib o`qiy boshlashi bilanoq.uning hayotida asosisy faoliyat o`qish bo`lib qoladi.O`qish o`quvchining vazifasi,ijtimoiy burchidir.O`qituvchi bilan birinchi uchrashuvdayoqbolalar ko`p narsalarni eshitadi va maktabdagi o`qish haqida ko`p narsalarni bilib oladi va o`qishning nimaligini anglay boshlaydi.Maktabda bola sistemali ravishda yangiliklar oladi.Bu o`quvchining kundan-kunga orttirib borayotgan,xilma-xil mazmundagi bilimlarning manbaidir.Bolaning bilimlarni sistemali ravishda o`zlashtirib borishi natijasida undagi bilimning doirasi ham kengayib boradi,aqliy jarayonlar rivojlanadi,shu bilan bir qatorda,bolaning emotsional va irodaviy xususiyatlari qayta tarkib topib,rivojlana boshlaydi, Maktabdagi talim jarayonining o`zi bolaninig sezgi, idrok, tafakkur, nutq va diqqatlariga yangi talablar qo`yadi. Maktabdagi o`qish, tashkiliy muayyan maqsadga qaratilgan ancha ixtiyoriy protsesslar talab qiladi.Ko`rish sezgisi bilan idrok maktab ta`limida katta o`rin egallaydi.Gap shundaki, odam tashqi dunyodan keladigan axborotning asrsiy qismini ko`rish retseptori faoliyati orqali oladi. Ya`ni ko`rish retseptori orqali olinadigan axborot hamisha boshqa retsnptorlardan keladigan axborotning 8O % ga to`g`ri keladi. O`quvchilarga dars paytida o`z diqqat e`tiborini uzoqdagi predmetlarga doimiy ravishda ko`chirib turishga to`g`ri keladi.