Ajiniyaz atindagi nokis mamleketlik pedagogikaliq instituti zoologiya ham shipakerlik tiykarlari kafedrasi

Leykotsitler

• Aq qan denesheleri qannin yadroli kletkalari bolip, aktiv hareketleniw qasiyetine iye olar har qiyli bolip balalarda 3 mme qanda 8000 dan 33000 ga shekem boladi. Ulken adamlarda normada 3 mme qanda 6-8 min leykotsit boladi.
• Leykotsitler ush toparga bolinedi`
• 1. Danesheli leykotsitler.
• 2. Daneshesiz leykotsitler.
• 3. Monotsitler.

Trombotsitler

• Qan plastinkalari, qannin formali elementleri arasinda en maydasi. Trombotsitler suyek kemiginde payda boladi.
• 3 mme qanda 300 min 400 min qan plastinkalari boladi. Trombotsitlerde jasqa qaray ozgerip turadi.
• Ulken adamlarda 3 mm3 qanda 200-400 min,
• 3 jasqa shekemgi balalarda 360-330 min,
• 3 jas penen 2 jas arasindagi balalarda 340-370 min,
• 2-3 jasta 350-300 min, 3-4 jasta 360-370 min trombotsitler boladi. Trombotsitler qannin uyiuinda qatnasadi. Bulshiq ettin hareketi menen baylanisli bolgan fizikaliq jumis orindlanganda trombotsitler mugdari artadi. Bul qublisqa miogen trombotsitoz delinedi.
• Qannin uyiwi ulken biologiyaliq ahmiyetke iye bolip, jaraqatlanganda organizmdi qan jogaltiwdan saqlaydi.

Immunitet

• Genetikaliq jat belgige iye tiri dene ham zattan organizmnin` qorganiw jolina aytiladi. Organizmge kirgen genetikaliq jat mikroorganizmlerdi seziwi immunitettin tiykargi funktsiyasinin aqibeti esaplanadi. Usigan baylanisli ayirim jagdaylarda immunitet degende - organizmnin juqpali keselliklerdi juqtirmaw jagdayi tusiniledi. Bunday hadiyseni bunnan eki juz jil aldin Angliyali vrach Edwara Djenner birinshi bolip guzetken ham mikroblarga qarsi guresiw ushin jardem beriudin ajayip jolin tapqan. Ol birinshi bolip sheshek keselligine qarsi guresiwdin jolin tapti. Djenner har qanday kesel tarqatiwshi mikroblar qanga tuskende, sol mikroblarga qarsi qan plazmasinda antitelalar (immunoglobulinler klassina jatiwshi arnawli belok) payda bolatuginin boljadi.
• Antitelalar juda spetsifik (arnawli) bolip, ogada tanlap tasir etedi.
• Adette tuwma ham omir dawaminda arttirilgan immunitet ajiratiladi. Tuwma immunitet haywanlar arasinda tarqalgan keselliklerdin adamlarga tarqaliwin boldirmaydi.
• Arttirilgan immunitet, adam juqpali kesellik penen awirip tauir bolgannan keyin yaki profilaktikaliq vaktsinatsiyadan otkennen keyin payda boladi. Sonin ushinda balalardin har qiyli jaslarinda har turli juqpali keselliklerdin aldin aliw maqsetinde kalendar` boyinsha profilaktikaliq shanshiw otkeriledi.