Ajiniyaz atindagi nokis mamleketlik pedagogikaliq instituti zoologiya ham shipakerlik tiykarlari kafedrasi

AJINIYaZ ATINDAGI NOKIS MAMLEKETLIK PEDAGOGIKALIQ INSTITUTI ZOOLOGIYA, ADAM MORFOFIZIOLOGIYASI HA`M ONI OQITIW METODIKASI KAFEDRASI

• Tema: Qan, qan aylaniw sistemasinin` jas o`zgesheligi

Reje:

• 1. Qan ha`m qan tamirlar sistemasinin` du`zilisi.
• 2. Qannin` a`hmiyeti.
• 3. Qannin` gruppalari.
• 4. Qan aylaniw shen`berinin` jas o`zgesheligi.

Qannin` qurami

• 1. Qan plazmasinan
• 2. Qannin` formali elementlerinen

 Qannin ahmiyeti

• 1. Qan, ishek vorsinkalarinda sorilgan awqatliq zatlardi organizmnin tkan ham kletkalarina jetkerip beredi.
• 2. Kletka ham tkanlarda zat almasiw qublisinda payda bolgan kereksiz kaldiq zatlardi bolip shigariw organlarina jetkerip beredi.
• 3. Qan okpede kislorodqa toyinip, soninan kletkalarga tarqaladi.
• 4. Ishki sekretsiya bezlerinde sintezlengen gormonlar qan arqali har qiyli organlarga baradi, usinin natiyjesinde organlardin bir-biri menen baylanisip tamiynleydi.
• 5. Qan elementleri organizmge tusken jat ham ziyanli zatlarga, kesellik shaqiriwshi mikroblarga qarsi gures alip baradi. Qandagi arnawli beloklik zatlar qanga tusken mikrob ham viruslardi idiratiw qasiyetine iye.
• 6. Qan dene temperaturasinin turaqli boliwinda ham retleniuinde ulken rol oynaydi. (suwdin salistirma issiliq siyimliligi basqa suyiqliqlar ham qatti zatlardikinen joqari, sol sebepli qan plazmasi korshagan ortaliqtin temperaturasina baylanisli halda belgili issiliq mugdarin beriw ham qabil etiw qasiyetine iye).

• Эритроцит Нейтрофил Эозинофил Базофил Лимфоцит Моноцит

Eritrotsitler

• Qizil qan denesheleri, yaki qannin` yadrosi joq kletkalari, korinisi jaginan eki tarepi batinqi uy nanin esletedi. Adam organizminde 25 trillion eritrotsit boladi. Xa`r ku`ni o`lgen eritrotsitlerdin` ornina su`yek kemiginen 300 milliard jan`a eritrotsit payda boladi.
• Eritrotsitlerdin` diametri 7 mikronga ten. Sogan qaramastan olardin barliginin bet kolemi qosilsa sal kem 0,5 gektardi iyeleydi. Eritrotsitlerdin o`miri 30 ku`nnen 320 ku`nge shekem dawam etedi. Adamda 3mm3 qanda 4-5 million eritrotsit boladi