Aholining turmush darajasi va daromadlari oshishida raqamli iqtisodiyotning o’rni

Aholining turli ijtimoiy-demografik guruhlari uchun tavsiya etilayotgan oziq-

ovqat mahsulotlari to’plami (yiliga kg hisobida)

1

 

 

Mahsulot turi 

O’rtach

a  aholi 

jon 

boshiga 

Erkaklar 

(16-59 

yosh) 

Ayollar 

(16-59 

yosh) 

Pensio-

nerlar 

Bolalar 

0-6 

yosh 

7-15 

yosh 

1. Non mahsulotlari 

130,8 

177,0 

124,9 

119,0 

279,0 

112,3 

2. Kartoshka 

124,2 

160,0 

120,0 

90,0 

85,0 

135,0 

3. Sabzavotlar 

94,0 

80,8 

96,8 

96,8 

85,0 

120,0 

4. Meva–chevalar 

19,4 

14,6 

12,6 

10,6 

34,4 

44,4 

5. Shakar va qandolat 

mahsulotlari 

20,7 

20,8 

19,8 

18,8 

19,7 

26,1 

6. 

Go’sht 

mahsulotlari 

26,6 

32,2 

25,0 

19,8 

18,7 

33,5 

                                                           

1

 Политика доходов и зароботной платы (Учебные пособие) – М., 1999, с.66. 

---

7. Baliq mahsulotlari 

11,7 

12,7 

10,7 

12,7 

8,7 

12,5 

8. Sut mahsulotlari 

212,4 

201,7 

179,4 

174,1 

179,0 

303,4 

9. Tuxum (dona) 

151,4 

180,0 

150,0 

90,0 

150,0 

180,0 

10. O’simlik yog’i va 

margarin 

10,0 

11,2 

9,8 

8,9 

6,8 

11,7 

 

Yashash  minimumi  ko’rsatkichlari  davlat  tomonidan  ijtimoiy  siyosat 

yuritishda  qo’llaniladi  (xususan,  aholining  turmush  darajasini  baholash  uchun 

yashash minimumidan past, teng va yuqori daromadli aholi salmog’i aniqlanadi), 

aholining  kam  ta’minlangan  qatlamlarini  qo’llab-quvvatlash  uchun  aniq  yetib 

boradigan manzilli ijtimoiy yordam uchun negiz bo’lib xizmat qiladi, eng kam ish 

haqi  va  pensiyalarni  asoslashda  foydalaniladi,  shuningdek,  kam  ta’minlanganlik 

mezoni hamdir. 

Shunday  qilib,  iste’mol  savati  va  yashash  minimumi  insonning  hayot 

faoliyatini  to’laroq  ta’riflash  imkonini  beradi  va  aholi  turmush  darajasi  hamda 

daromadlar ko’rsatkichlari tizimining tarkibiy qismidir. 

 

---

Xulosa 

 

Aholining  farovonlik  darajasini  ifodalashda  «turmush  darajasi»,  «xalq 

farovonligi»,  «turmush  faoliyati  xavfsizligi»,  «turmush  tarzi»,  «mehnat  faoliyati 

sifatida»,  «turmush  sifati»  kabi  turli  xil  tushunchalar  qo’llaniladi.  Ba’zan  turli 

atamalar  bir  mazmunni  anglatsa,  boshqa  hollarda  ular  o’rtasidagi  farq  muayyan 

xarakter kasb etadi, mazmuni sezilarli darajada farq qiladi. Shu bilan birga, mazkur 

tushunchalarning o’zaro bog’liqligini ham aytib o’tish lozim. 

Turmush  darajasi  –  bu  jismoniy,  ma’naviy  va  ijtimoiy  ehtiyojlarning 

rivojlanish darajasi, qondirilganlik ko’lami  va  ularni  qoniqtirish uchun  yaratilgan 

imkoniyatlarni aks ettiruvchi kompleks ijtimoiy-iqtisodiy kategoriyadir. 

Turmush darajasi ko’rsatkichlari umumiy va xususiy turlarga ajratiladi. 

Aholi daromadlari – aholi yoki oila a’zolari tomonidan ma’lum davr ichida 

olingan  yoki  ishlab  topilgan  pul  yoki  natura  shaklidagi  mablag’lar  yig’indisidir. 

Aholining talab-ehtiyojlar darajasi va tarkibiy daromadlar va miqdorlariga bevosita 

bog’liqdir. 

Iste’mol savati – insonniy salomatligini saqlash va uning hayot-faoliyatini 

ta’minlash uchun zarur bo’lgan oziq-ovqat mahsulotlari, nooziq-ovqat tovarlari va 

xizmatlarning minimal to’plamidir. 

 

 

---

Adabiyotlar:

 

 

1.

 

Abdurahmonov Q.X. Mehnat iqtisodiyoti. Darslik (nazariya va 

amaliyot)  –T.: “Mehnat”, 2004. -672b. 

2.

 

Abduraxmanov K.X. va boshqalar. «Mehnat iqtisodi va sosiologiyasi». 

Darslik. -T.: O’qituvchi, 2001.  

3.

 

 Politika doxodov i kachestvo jizni naseleniya. /Pod red.Gorelova N.A. -

SPb.:Piter, 2003.-653s. 

4.

 

 Popazova O.A. Ekonomika truda. Izdatelstvo: Vektor, 2005. -192 s. 

5.

 

Popov Yu.N., Shevchuk A.V. Vvedeniye v sosiologiyu truda i zanyatosti. 

Izdatelstvo: Delo, 2005. 

6.

 

 Radko S.G., Afanasyeva A.I. Organizasiya, normirovaniye i oplata truda 

na predpriyatii: Uchebnoye posobiye dlya vuzov Izdatelstvo: SPb: filial 

izd-va «Prosvehyenii», 2003. -358s. 

7.

 

 Roik V.D. Osnovo’ sosialnogo straxovaniya: Znacheniye sosialnogo 

straxovaniya; Sosialnaya zahita rabotnikov; Formirovaniye 

otechestvennoy sistemo’ sosialnogo straxovaniya: Monografiya 

Izdatelstvo: M: Ankil, 2005. -256s. 

8.

 

Salnikova L.V. Trudovo’ye dogovoro’ Izdatelstvo: Izdatelskiy dom 

«Dashkov i K».2005.