Aholining ish bilan bandligini va ishsizlikning nazariy asoslari

Xulosa va takliflar
Bitiruv malakaviy ishning natijasi sifatida aytish lozimki, bandlikni ta’minlash – aholimizning daromadi va hayot sifatini oshirishning muhim omili sifatida qaralmog‘i lozim. Shu bilan birgalikda aholini ish bilan bandligini ta’minlash ijtimoiy-iqtisodiy masalalarini yechimning va turmush darajasini yuksaltirishning muhim zamonaviy mexanizmlaridan biri ekanligiquyidagi xususiyatlar ko‘zga tashlanadi va xulosa qilinadi:
1. Aholini ish bilan ta’minlash – bu, fuqarolarning ehtiyojini qondirish bilan bog‘liq bo‘lgan qonunlarga zid bo‘lmagan ish haqi (mehnat daromadi) keltiradigan faoliyatidir. Bandlikning ahvoli, uning eng muhim xususiyatlari milliy farovonlik haqida iqtisodiy rivojlanish sohasida tanlangan yo‘lning samarali ekanligi to‘g‘risida xulosa chiqarish imkonini beradi.
2. Ishsizlik darajasi mamlakat iqtisodiyoti – qay darajada taraqqiy etganligi hamda iqtisodiyotda sodir bo‘layotgan o‘zgarishlarning muhim ko‘rsatkichlaridan biri hisoblanadi. Ishsizlik darajasi deganda, ishsizlar sonining iqtisodiy faol aholi tarkibidagi salmog‘i tushuniladi.
3. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatmoqdaki, A.Fillips inflatsiya va ishsizlikning bir-biriga bog‘liqligini empirik tarzda (tajribaga asoslanib) tahlil qilar ekan, u inflatsiya sur’atlari bilan ishsizlik darajasi o‘rtasida teskari proporsional o‘zaro bog‘liqlik borligini aniqlagan. U ana shu bog‘liqlikni “oddiy yoki ilk” egri chiziq shaklida taqdim etgan. Keyinchalik unga tuzatish kiritilib, uning sharafiga Fillips egri chizig‘i deb atalgan.
4. Ishsizlikni baholashda unga tegishli farazlar (gipoteza) foydalanish ham muhimdir.“Ishsizlikning tabiiy meyori” to‘g‘risidagi gipoteza to‘liq va ish bilan bandlik darajasini aniqlashning monetaristik versiyasidir. Bunda mehnatga layoqatli aholining to‘liq ish bilan bandligining umuman iloji chegaralangan bo‘ladi. Xatto konyunktura nihoyatda qulay bo‘lgan taqdirda ham xodimlarning bir qismi o‘z malakalarini qaytadan oshirishga zaruriyat paydo bo‘ladi, chunki ayrim kasblar shunchaki yo‘q bo‘lib ketishi ham mumkin. Bundan tashqari, odamlar u yoki bu sabablarga ko‘ra yashash joylarini o‘zgartirishga majbur bo‘ladilar va hokazo.
5. Ish bilan bandlik meyorlari Ishsizlik darajasining kritik nuqtasi -10%, Tabiiy ishsizlik darajasi esa – 4-6%. Ushbu sohada hukumat tomonidan olib borilayotgan ishlar:
- har yili yangi ish o‘rinlarini yaratish borasida hukumat qarorlari qabul qilinadi.
iqtisodiyotda band bo‘lganlarning umumiy soni 13,2984 mln. kishidan ortdi (01.01.2017y. holatiga);
- kasanachilik rivojlantirish to‘g‘risida hukumat qarorlari;
- kam ta’minlangan oilalarni yirik shoxli qoramol bilan ta’minlash va boshqalar.
6. Bozor iqtisodiyoti munosabatlari barqarorlashayotgan davrda ishsizlikning bo‘lishi tabiiy bir xolatdir. Chunki ish kuchiga bo‘lgan talabning taklifiga mos kelishi oqilona bandlikning shakillantirib, jamiyat uchun tabiiy bo‘lgan ishsizlik darajasini tarkib toptiradi. Ish bilan band bo‘lmagan shaxslarni yangi kasblarga o‘rgatish, malakasini oshirish, moddiy yordam berish va ish joylarini tafsiya etish, mehnat birjasi hodimlari tomonidan amalga oshiriladigan ijtimoiy tadbirlarning eng muhim hisoblanadi. Bu esa mehnat bozorida teng raqobat qiladigan mahalliy xodimlarni tayyorlash uchun yetarli emas. Ushbu dolzarb muammoni to‘g‘ri yechish uchun avvalambor, qishloq o‘quv maskanlarining moddiy-texnikaviy va moliyaviy ta’minotini, ijtimoiy ximoyasini va professional-malaka darajasini tubdan yaxshilash lozim.