Aholi daromadlari va davlatning ijtimoiy siyosati

Jahon banki metodikasi

• Jahon banki metodikasi. 1990 yilda Jahon banki ekspertlari kambag‘al davlatlarda qo‘llanadigan standartlardan foydalanib, dunyodagi kambag‘al aholi sonini hisoblashni taklif qilishgandi. 15ta davlatdagi kambag‘allikning milliy darajasini o‘rganib, xarid qobiliyati asosida valyuta kurslarini qo‘llagan holda (xarid qobiliyati; butun dunyodagi ana shu narxlar asosida hisoblanadi) qayta hisoblashdi. Tovar va xizmatlar to‘plami narxini barcha mamlakatlarda to‘g‘ri taqqoslash uchun ana shunday qilingan.
• Natijada ekspertlar o‘rganilayotgan qashshoq mamlakatlarning oltitasida kambag‘allikning eng pastki darajasi kuniga bir kishi uchun 1 dollarga yaqin daromad deb hisoblashdi. Bu ko‘rsatkich ilk xalqaro kambag‘allik chegarasi sifatida qabul qilindi.
• Dunyo mamlakatlaridagi hayot qiymatidagi tafovutlar ortib borgani sababli Jahon banki global kambag‘allik ko‘rsatkichini vaqti-vaqti bilan qayta ko‘rib chiqish zaruriyatiga duch keldi. 2005 yilda bank dunyoning eng qashshoq mamlakatlarida qabul qilingan kambag‘allik darajasi asosida ana shu ko‘rsatkichni qayta hisobladi. Natijada global qashshoqlikning pastki chegarasi 1,25 dollargacha deb hisoblashdi. 2018 yilda bu chegara qayta ko‘rib chiqildi va 1,9 dollargacha degan fikrga kelindi.

• Kambag‘allikni tamomila yo‘qotib bo‘lmagan taqdirda ham qisqartirib borish imkoniyati bo‘ladi. Bunga asosan 2 yo‘l bilan erishiladi.
• Birinchisi, kambag‘allarda iqtisodiy faollikni uyg‘otish. Sharqda bir dono gap bor: “Kambag‘allikka yalqovlik qo‘shilsa, buning davosi yo‘qdir”. Shu sababli kambag‘allarni yalqovlikdan forig‘ etish talab qilinadi. Muhimi, kambag‘allarga ishlab pul topib, to‘q yashashiga sharoit va imkoniyat yaratish kerak. Shu o‘rinda Xitoy faylasufi, daosizm ta’limoti asoschisi Lao Szening hikmatli so‘zi yodga tushadi: “Och qolgan insonga baliq bersang, uning bir kunlik qornini to‘ydirasan. Agar unga qarmoq berib, baliq ovlashga o‘rgatsang, uni bir umr ochlikdan qutqarasan”.
• Ikkinchisi, kambag‘allarga davlatning va korxonalarning moddiy yordam berishini tashkil etish. Bu vosita zarur bo‘lsa-da, boqimandalik kayfiyatini tug‘dirib, faollikka undamaydi. Shu sababli bu yo‘l o‘zini o‘zi boqishga qodir bo‘lmagan kishilarga, masalan, nogironlarga va ko‘p bolali oilalarga nisbatan saylangan holda qo‘llanadi. Ijtimoiy yordam uzoq vaqt ishsiz qolganlar, kasbini yo‘qotganlarga ham beriladi.