Ahmadaliyev muhammadqodirning mustaqil ishi

Amorf jismlar. Qattiq jismlarning ikkinchi ko`rinishi amorf jismlardir. Garchi ular qattiq jismlar sifatida qaralsa ham aslida sovutilgan suyuqliklardir.
Agar amorf jismning biror atomini markaziy atom sifatida qaralsa, unga yaqin bo`lgan atomlar ma’lum tartib bo`ylab joylashadi. Lekin markaziy atomdan uzoqlashgan sari tartib buzilib, atomlarning joylashuvi turli xil ya’ni tasodifiyga aylanib qoladi. Kristall jismlardan farqli ravishda amorf jismlarda qo`shni atomlarning o`zaro joylashuvida yaqin tartibgina mavjud bo`ladi. Amorf jismlarga shisha, plastmassa va boshqalar misol bo`ladi. Oltingugurt, glitserin, shakar va boshqa moddalar ham kristall ham amorf ko`rinishda mavjud bo`lishi mumkin. Bunga ba’zan shishasimon shakl ham deyiladi. Amorf jismlar tabiatda kristall jismlarga nisbatan kam tarqalgan.
Kristallarning turlari. Kristallarni turlarga ajratishning ikki xil usuli mavjud:
1) kristallografik-bu usulda zarralar joylashuvining fazoviy davriyligiga ahamiyat beriladi va shuning uchun ham zarralar geometrik nuqtalar sifatida qaralib kristallning ichki tuzilishiga e’tibor berilmaydi.
2) fizik –bu usulda kristal panjaraning tugunlarida joylashgan zarralarning tabiati va ular orasidagi o`zaro ta’sir kuchlarining xarakteriga e’tibor beriladi. Va aynan shu xossalariga asosan kristallar to`rt turga bo`linadi:ionli, atomli, metalli, molekulali.

Ionli kristallar. Kristall panjaraning tugunlarida qarama-qarshi zaryadli ionlar navbat bilan joylashgan bo`ladi. Ionlar orasidagi o`zaro ta’sir kuchi asosan elektrostatik xarakterga ega.Turli ishorali zaryadlangan ionlar o`rtasidagi o`zaro kulon tortishish kuchlari asosida hosil bo`lgan bog’lanishga ionli bog’lanish deyiladi. Ionli panjarada alohida molekulani ajratish mumkin emas, chunki kristallning o`zi go`yoki o`lkan bir molekuladek qaraladi. Ionli panjaraga osh tuzi NaCl va seziy xlor CsCl yaxshi misol bo`ladi.

Atomli kistallar. Kristall panjaraning tugunlarida kvanto-mexanik tabiatdagi kuchlar tutib turadigan neytral atomlar joylashgan.Ular o`rtasida elektr xarakteriga ega bog’lanish mavjud.Bu bog’lanish, har bir atomdan bittadan elektron juftligi orqali amalga oshiriladi.Atom ishtiroq etishi mumkin bo`lgan aloqalar soni uning valentligi bilan aniqlanadi.Atomli bog’lanishga olmos, grafit, germaniy va kremniylar misol bo`la oladi.