Ahmad Yugnakiy va uning “Hibatul-haqoyiq” asari. Reja

Dod-sipahsolor bek uchun bu kitob,
Chiqortim ochunda oti qolsu tep...
Bilik ettim oni shohimga man-uq.
Havodorligimni tukal bilsu tep.
O’n birinchi bob (227-235-baytlar) kitobning xotimasidir. Avtor xotimada kitobxonga murojaat qilib bunday deydi:
Bitidim kitobi mavoiz masal,
O’qusa totir til emishtak asal...
Adib Ahmad aytgim adab-pand so’zum,
So’zum munda qolur, borur bu o’zum.
Kalur kuz, kechar yoz, borur bu umur,
Tugatti umurni bu yozim, kuzum.
Onin ush chiqartim bu turkcha kitob,
Karak qil teb, ey do’st, kerak qil itob.
Bitidim bu tangsuq turof so’zlarin,
Qoli borsa o’zum otim qolsu teb.
Ilm-ma’rifat masalalari
Ahmad Yugnakiy Markaziy Osiyo ilm-fanning yirik o’choqlaridan biri bo’lib, olamshumul fan arboblarini etishtirgan bir davrda yashadi.
Ahmad Yugnakiy ilm-ma’rifatni «Hibatul-haqoyiq»ning markaziy masalalaridan biri qilib qo’ydi, dostonning asosiy qismini xuddi shu masala bilan boshladi, boshqa boblardagi axloq-odob masalalarini ham ilm-ma’rifat va olimlar donishmandligi bilan bog’ladi. Doston Ahmad Yugnakiyni XI asrning donishmand ma’rifatparvari va ilmning jarchisi sifatida gavdalantiradi. Shoir olim bilan johilni bir-biriga qarama-qarshi qo’yadi, olim ilm bilan baxt-saodat yo’lini topsa, johil nodonligi tufayli ko’rguliklarga giriftor bo’ladi, ilm va olimni qadrlash, ilm o’rganishga tirishish lozim deydi:
Biliktin oyurman so’zumga ula.
Biliklikka, yo do’st, o’zungni ula.
Bilik birla bilinur saodat yo’li,
Bilik bil saodat yo’lini bo’la,
Baholiq dinor ul biliklik kishi,
Bu johil biliksiz-bahosiz bishi.
Biliklik biliksiz qachon teng yuo’lur?
Biliklik tishi-er, johil er-tishi.
So’ngakka yilik tak eranga bilik,
Eran ko’rki-aql, ul sungakning-yilik.