Ахлокий тарбия. Эстетик тарбия

Ахлокий тарбия. Эстетик тарбия

Режа:

1. 
   Ахлок ижтимоий онг, таъсир этиш ва тарбия шакли сифатида.
   
2. 
   Шарк мутафаккирларининг ахлокий карашлари ҳакида.
   
3. 
   Ахлокий тарбиянинг моҳияти ва мазмуни.
   
4. 
   Эстетик тарбиянинг максад ва вазифалари.
   
5. 
   Эстетик тарбиянинг мазмуни, шакл ва методлари.
   

1. Ахлок ижтимоий онг, таъсир этиш ва тарбия шакли сифатида.
Ахлок ижтимоий ҳодиса сифатида жамият маънавий-руҳий ҳаётида ўзига хос ўрин тутади.
“Ахлок” (лотинча – хулк-атвор маъносини билдиради) ижтимоий онг шаклларидан бири бўлиб, ижтимоий муносабатлар ҳамда шахс хатти-ҳаракатини тартибга соладиган конун-коидалар мажмуидир.
Ахлок - маънавиятнинг таркибий кисми сифатида шахс камолотининг юкори боскичи саналади. Зеро, ахлок, ахлокий меъёрларсиз шахснинг руҳий ва жисмонан етуклигининг мезони бўлган маънавий камолотга эришиб бўлмайди. Шунинг учун ҳам маънавий-ахлокий тарбиясида узвийлик, алокадорлик диалектик характерга эга бўлиб, шахснинг маънавий-ахлокий шаклланишида муҳим саналади.
Ахлокий тушунчалар, баҳолаш ва муҳокама юритиш асосида маънавий-ахлокий эътикод шаклланади ва ниҳоят инсон хатти-ҳаракати ва хулки аникланади. Ахлокий эътикодга эга инсон ахлокий меъёрлар, талабларни онгли бажаради ва уларга ҳурмат билдиради. Лекин ахлокий меъёрлар ҳакида билимга эга бўлиш ва уни тушуниш ҳали эътикодни фаолиятга айлантиради деган гап эмас, ахлокий билимлар качон ҳаётий тажрибаларда кўлланилиб, ўкувчилар томонидан уларнинг фаолиятида намоён бўлгандагина шаклланган дейиш мумкин.
Ахлокий тарбия тизимида маънавий-ахлокий ҳис-туйғулар инсон томонидан, унинг ҳовеа-ҳодисалар, кишилар ҳамда ўз хулкига нисбатан ҳис-туйғуларни уйғотишга рағбат пайдо килувчи тарбиясивий ишлар тизимли ташкил этилгандагина самарали кечади. Мазкур тизимда хулк-атворни шакллантиришга оид тарбиясивий ишлар акс этади. Шунга кўра ахлокий хулк-одобга доир хислатларни шакллантиришга ундовчи рағбат билан ҳосил бўладиган фаолият энг асосий бўлиб ҳисобланади.
Шунингдек, ўкувчида ахлокий хислатларни шакллантиришга нисбатан эҳтиёж бўлиши шарт. Демак, ахлокий тарбияни ташкил этиш жараёнида уюштирилувчи тадбирлар хулк-одобга доир хатти-ҳаракатлар занжиридан иборат бўлади. Ахлокий хатти-ҳаракатлар эса ўкувчи томонидан ахлокий меъёр ва тамойиллар моҳиятини ўрганиш, уларни англаб етишдан иборатдир.
Хатти-ҳаракатлар тизими ахлокий одатларни таркиб топтиради. Бу борада куйидаги талабларни амалга ошириш максадга мувофикдир:

• 
  ахлокий тарбия ахлоксизликка карши курашдаги “компания”га айланмай, максадга мувофик, узлуксиз, тизимли ва изчил амалга оширилиши зарур;
  
• 
  ўкувчиларда ахлокий хислатлар ва фазилатларни тарбиясилаш фаол ҳаётий вазиятлар, ахлокий меъёрлар бузилган ҳолатларда тарбиясиланувчиларнинг ўз нукати назарларини ифодалашлари билан амалга оширилиши;
  
• 
  шахсда ўз идеалига интилишига бўлган ҳис-туйғуларини уйғотишга йўналтирилган хатти-ҳаракатларни ташкил этиш борасидаги кўникмаларни тарбиясилаш;
  

-ахлокий тарбияга доир ишларни тарбиясиланувчиларнинг тажрибаси, тарбияси коидаларини кабул килишлари ва бунга тайёрликлари, яхши ва ёмон хатти-ҳаракатларнинг моҳиятини тушунишларини ҳисобга олган ҳолда амалга ошириш;

• 
  тарбиясиланувчиларда юксак ахлокий сифатлар – инсонийлик, инсонга ҳурмат, меҳр-саховат, хушмуомалалик, ижтимоий муносабатларни ташкил этишда муомала маданияти ва ахлок коидаларига риоя килиш каби ҳолатларни таркиб топтириш;
  
• 
  фукаролик маданияти, онгли интизом, жамоани ҳурмат килиш ва бошка жуда кўп ахлокий сифатлар – бошкаларга ғамхўрлик килиш, одамларнинг ғам-ташвиши, кувончини тушуна олиш, ўз манфаатидан ўзгалар манфаатларини устун кўйиш, ахлокий меъёрлар ҳамда мавжуд конунларга зид хатти-ҳаракатларни тўхтатаолиш, маълум хатти-ҳаракатларни амалга оширишда жамоа аъзоларининг фикри билан ўртоклашиш, масъулиятни ҳис этиш кабиларга асосланиши керак.