Ахборот урушининг миллий хавфсизликка тахдиди. Ахборот уруши концепцияси. Ахборотли уруш хусусиятлари. Ахборот қуролини қўллашнинг асосий объектлари

Ахборот урушининг миллий хавфсизликка тахдиди. Ахборот уруши концепцияси. Ахборотли уруш хусусиятлари. Ахборот қуролини қўллашнинг асосий объектлари.
Мамлакатнинг таҳдидларга мос акс таъсир кўрсатиш лаёқатига эга бўлган ахборот хавфсизлик тизимини яратиш учун, ривожланган чет эл мамлакатларида ахборот урушининг замонавий концепция- лари, ўзига хос хусусиятлари, ахборот қуролининг турлари ва қўллаш самарадорлиги, шунингдек, чет эл мамлакатларида ахборот хавфсизлигини таъминлаш масалалари қай тарзда ечилиши ҳақида аниқ бир тасаввурга эга бўлиш керак.
Ахборот қуроли деб номланувчи воситалар:

• 
  ахборот массивларини йўқ қилиш, бузиш ёки ўғирлаш;
  
• 
  ҳимоя тизимларини енгиш;
  
• 
  қонуний фойдаланувчилар ҳуқуқларини чеклаш;
  
• 
  компьютер тизимларини, техник воситаларни ишини издан чиқариш;
  
• 
  шулар каби бошқа амалларни бажаради.
  

Ҳозирда ҳужумкор ахборот қуролига қуйидагиларни келтириш мумкин:

• 
  кўпайиш, дастурларга кириш, алоқа линиялари, маълумот узатиш тармоғи орқали узатиш, бошқарув тизимини ишдан чиқариш ва шу каби бошқа қобилиятларга эга бўлган компьютер вируслари;
  
• 
  мантиқий бомба – дастурий ўрнатма қурилмалари, сигнал бўйича ёки аниқ вақтда ҳаракатга келтириш учун ҳарбий ёки фуқаролик инфратузилма ахборот-бошқарув марказларига олдиндан киргизилади;
  
• 
  телекоммуникация тармоқларида ахборот алмашишини сусайтирувчи, давлат ёки ҳарбий бошқариш каналларида ахборотни сохталаштирувчи воситалар;
  
• 
  текширувчи дастурларни нейтраллаш воситалари;
  
• 
  объектнинг дастурий таъминотига рақиб томонидан онгли равишда турли хатоликларни киритиш.
  

Ахборот қуролини қўллаш оқибатини камайтириш ёки олдини олиш учун қуйидаги чора-тадбирларни кўриш керак:

• 
  ахборот ресурсларини физик асосини ташкил этувчи материал- техник объектларни ҳимоялаш;
  
• 
  маълумотлар базаси ва банкини нормал ва узлуксиз ишлашини таъминлаш;
  

• 
  рухсат этилмаган киришлардан, бузиш ёки йўқ қилишдан ахборотларни ҳимоялаш;
  
• 
  ахборот сифатини (вақтидалигини, аниқлигини, тўлалигини ва фойдалана олишликни) сақлаб қолиш.
  

Ахборот қуролидан ҳимояловчи дастурий таснифдаги амалий тадбирларга қуйидагилар киради:

1. 
   Халқаро тармоқ орқали турли хил ахборот алмашинувида иқтисодий ва бошқа тузилмаларнинг эҳтиёжини башоратлаш ва мониторингини ташкил қилиш. Бунинг учун трансчегара, шу қаторда Интернет орқали ҳам, алмашинувни назорат қилиш учун махсус тузилмаларни яратиш; очиқ тармоқларда ахборот хавфсизлиги таҳдидларини бартараф этиш бўйича давлат ва нодавлат идораларнинг чора-тадбирларини координация қилиш; халқаро ҳамкорликни ташкил этиш мумкин.
   
2. 
   Ахборот ресурсларининг хавфсизлиги талабларига риоя қилган ҳолда миллий ва корпоратив тармоқларни жаҳон очиқ тармоғларига уланишини таъминловчи ахборот технологияларни такомиллаштирувчи давлат дастурини ишлаб чиқиш.
   
3. 
   Жаҳон ахборот тармоқларида ишлаш учун оммавий фойдаланувчиларни ва ахборот хавфсизлиги бўйича мутахассисларни тайёрлаш ва малакасини ошириш комплекс тизимини ташкил қилиш.
   
4. 
   Очиқ жаҳон тармоқлари фойдаланувчиларининг масъулият- лари ва мажбуриятлари, регламент ҳуқуқи ва ахборот ресурслари билан фойдаланиш қоидаларининг миллий қонунчилик қисмини ишлаб чиқиш. Жаҳон очиқ тармоқлари ишлашининг меъёрий- ҳуқуқий таъминотини ва халқаро қонунчилигини ишлаб чиқишда фаол иштирок этиш.
   

АҚШнинг миллий хавфсизлигини таъминлаш тизими. Миллий хавфсизлик агентлиги (МХА-НБА) – радиоэлектрон тутиб қолиш соҳасида жаҳонда пешқадам ҳисобланади. Агентликнинг мақсади – техник воситалар ёрдамида АҚШнинг миллий хавфсизлигини таъминлаш.
АҚШнинг ташқи хавфсизлигини таъминлашда Марказий раз- ведка бошқармаси (МРБ-ЦРУ)га асосий ўринлардан бири ажратил- ган. У ерда бошқа давлатлар томонидан миллий ахборот инфратузилмага қилинадиган таҳдидлар ҳақидаги ахборотларни қидириш ва қайта ишлаш бўйича разведканинг имкониятларини кенгайтиришга йўналтирилган режа ишлаб чиқилган ва татбиқ қилинган. Агентура ишига оид анъанавий усуллардан ташқари, МРБ
техник йўл орқали ёпиқ маълумотлар базасига киришни ва очиқ манбаларнинг таҳлилига катта эътибор қаратади. Кейинги вақтларда МРБ ахборот ва компьютер технологиялари бўйича мутахассисларни, жумладан хакерлар орасидан танлашни амалга оширмоқда.
Федерал текширишлар бюроси (ФТБ-ФБР) ҳам, энг аввало АҚШ инфратузилмасини ҳимоялаш нуқтаи назаридан ахборот уруши доктринасини татбиқ қилишда иштирок этади. АҚШда компьютер жиноятчилигига қарши курашиш мақсадида 1996 йили
«Компьютерларни қўллаш орқали фирибгарлик ва суиистеъмол қилишлар тўғрисида»ги федерал қонун қабул қилинган ва ушбу турдаги жиноятчилик билан курашиш бўйича ФТБ таркибида бўлинма ташкил этиш кўзда тутилган. ФТБ телекоммуникация тармоғи орқали амалга ошириладиган айғоқчилик, махфий маълумотларни ошкор қилиш, давлат инстанцияларни алдаш, терроризм, хийла ишлатиш ва фирибгарлик каби нохуш ҳолатларни текшириш билан шуғулланади. Унинг таркибига компьютер жиноятчилиги билан шуғулланувчи еттита бўлинма киради, уларнинг штати 300 кишини ташкил қилади.
АҚШнинг Мудофаа вазирлиги (МВ) халқаро Интернет тармоғининг аждоди ҳисобланиб, биринчи бўлиб мамлакатнинг хавфсизлигига янги таҳдиднинг ва ахборот қуролининг кучини англаб етди ва ҳозирги вақтда ҳарбий соҳада ахборот уруши доктринасини татбиқ қилишда етакчи ўринни эгаллайди. МВ илмий кенгашининг экспертлар комиссияси ахборот уруши ҳодисасига қарши ҳарбий телекоммуникация ва компьютер тармоқлари хавфсизлигини таъминловчи шошилинч чораларни қабул қилиш лозимлиги ҳақида доклад тайёрлади. Пентагон ҳарбий автомат- лаштирилган ахборот тизимларини «қизил буйруқлар» деб аталувчи заифликка текшириш учун ҳарбий компьютер тармоқларини ҳимоясини таъминлаш билан шуғулланиш мақсадида хакерларни ишга қабул қилади.
Ҳозирги кунда АҚШ идоралари фаолиятидаги умумий тенденция ахборот уруши олиб боришнинг асосий ташкилий ва концептуал принципларини ишлаб чиқиш, ахборот технологияларни қўллаб янги иш усулларини қидириш ҳисобланади.