Ахборот технологиялари” кафедраси ахборот хавфсизлиги

Вирус нима?

Вирус(Вирус) инглизча “юқумли бошланиш”, “ёмон бошланиш – бузувчи бошланиш”, “юқумли касал” деган маъноларни англатади.

Машхур «доктор» лардан бири Д.Н.Лозинский вирусни котибага ўхшатади. Тартибли котибани фараз қилсак, у ишга келади ва столидаги бир кунда қилиши керак бўлган ишларни - қоғозлар қатламини кўради. У бир вароғни кўпайтириб бир нусхасини ўзига иккинчисини кейинги қўшни столга қўяди. Кейинги столдаги котиба ҳам камида икки нусхада кўпайтириб, яна бир котибага ўтказади. Натижада конторадаги биринчи нусха бир неча нусхаларга айланади. Баъзи нусхалар яна кўпайиб бошқа столларга ҳам ўтиши мумкин.
Компютер вируслари тахминан шундай ишлайди, Фақат қоғозлар ўрнида энди дастурлар, котиба бу - компютер. Биринчи буйруқ «кўчириш-нусха олиш» бўлса, компютер буни бажаради ва вирус бошқа дастурларга ўтиб олади. Агар компютер бирор зарарланган дастурни ишга туширса вирус бошқа дастурларга тарқалиб бориб бутун компютерни эгаллаши мумкин.
Агар бир дона вируснинг кўпайишига 30 секунд вақт кетса, бир соатдан кейин бу 1000000000 дан ортиб кетиши мумкин. Аниқроғи компютер хотирасидаги бўш жойларни банд қилиши мумкин.
Худди шундай воқеа 1988 йили Америкада содир бўлган. Глобал тармоқ орқали узатилаётган маълумот орқали вирус бир компютердан бошқасига ўтиб юрган. Бу вирус Моррис вируси деб аталган.
Маълумотларни вирус қандай йўқ қилиши мумкин деган саволга шундай жавоб бериш мумкин:
Вирус нусхалари бошқа дастурларга тез кўпайиб ўтиб олади;
Календар бўйича 13-сана жума кунга тўғри келса ҳамма хужжатларни йўқ қилади.
Буни ҳаммага маълум «Жерусалем» («Тиме» вируси ҳам деб аталади) вируси жуда «яхши» амалга оширади.
Кўп холларда билиб бўлмайди, вирус қаердан пайдо бўлди.
Вирусни аниқланиши шундаки, у компютер системасида жойлашиб ва кўпайиб боришига боғлик. Мисол учун, назарий жиҳатдан оператсион системада вирус даволаб бўлмайди. Бажарувчи коднинг соҳасини тузиш ва ўзгартириш таъқиқланган система мисол бўлиши мумкин.
Вирус ҳосил бўлиши учун бажарилувчи кодлар кетма-кетлиги маълум бир шароитда шаклланиши керак. Компютер вирусининг хоссаларидан бири ўз нусхаларини компютер тармоқлари орқали бажарилувчи обектларга кўчиради. Бу нусхалар ҳам ўз-ўзидан кўпайиш имкониятига эга.