Ахборот т е хнол огиялари

4. Жисмоний даражаси нима?
А) Бу даражада сақлаш тузилмасини бевосита маълум бир компьютернинг
аниқ хотирасида амалга ошириш вазифаси ҳал қилинади..
В) Бу даражада ахборот бирлиги жисмоний ѐзув ҳисобланади, у бир ѐки бир
нечта мантиқий ѐзув жойлашадиган ташувчи участкасидан иборат бўлади
С) Маълумотлар гуруҳи муайян маънога эга ва излаш объекти бўла олади,
лекин маъно жиҳатидан тугалланганликка эга эмас
Д) Ёзувлар майдони маълумотлар гуруҳига бирлаштирилади
Е) А ва Б жавоблар тўғри
5.Ахборот тизими қандай қуршовда ишлайди?
А) Ахборот манбаи ва тақдим этиладиган ахборот истеъмолчиси
ҳисобланадиган ташқи муҳит қуршовида
В) Ахборот тизимининг компьютерига тушадиган ахборот атроф- муҳитдаги
объектлар
С) Алоқа канали бўйлаб компьютерлардан истеъмолчига узатиш
Д) Компьютерлар ва тармоқлар қуршовида
Е) Тўғри жавоб йўқ
Адабиѐтлар
1.Қосимов С.С ―Ахборот технологиялари‖ Техника олий ўрта юртлари бакалавриат босқичи талабалари учун ўқув қўлланма. Тошкент шахри ―Алоқачи‖ нашриѐти 2006 й
2.Олифер В.Г. Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоколы: Учеб. пособие для студ.вузов/-3-е изд.-М.; СПБ.; Нижний Новгород: Питер,2006.-958с.
3.Петров В.Н.Информационные системы Учебное пособие СПб;Питер 2002.
100
15-маъруза Мавзу: Маълумотларнинг хотирада ифодаланиши. Оддий маълумотлар.
Маълумотларнинг тизилмаси. Максад: Талабаларни маълумотлар тузилишининг таснифи билан таништириш
Калит сўзлар: Элементар маълумотлар, маълумотлар тузилишининг таснифи, маълумотларни хотирада кетма кет сақлаш, модификация, кетма-кет рўйхат, жараѐни юритиш.
Режа:

1. 
   Маълумотлар тузилишининг таснифи
   
2. 
   Хотирада маълумотларни кетма-кет ва боғлиқ тақдим этиш
   

Маълумотлар тузилишининг таснифи
Илгари ААТ ларнинг ишлаш жараѐнида ѐзувлар ва массивлар ўзгаради, деб айтиларди. Бунда массивларга янги ѐзувлар қўшилади ва керак бўлмай қолган ѐзувлар ўчирилади. Шу муносабат билан массивларда амалга ошириладиган операциялар ва массивларни ташкил этадиган айрим ѐзувларнинг ичидаги маълумотлар устида бажариладиган операциялар фарқланади.
Ёзувларни қўшиш (киритиш) ва ўчириш (чиқариб ташлаш) дан иборат бўлган ахборот массивини долзарб ҳолатда сақлаб туриш жараѐни юритиш деб аталади.
Объектларнинг айрим тавсифлари вақт ўтиши билан ўзгариши мумкин, шунинг учун ѐзувларга тегишли ўзгартиришларни киритиш зарур. Ёзувларга ўзгартиришларни киритиш жараѐни тузатиш ѐки модификация деб аталади. ААТ да амалга ошириладиган ҳар қандай операциянинг охирги мақсади ѐзув ҳисобланади. Муайян ѐзувга янги ѐзувларни қўшиш, эскиларини ўчириш ѐки тузатиш, ундаги ахборотга ишлов бериш учун энг аввало керакли ѐзувни ѐки унинг массивдаги жойини топиш зарур. Шунинг учун излаш операциялари ахборотни сақлаш ва ишлов бериш тизимлари учун анъанавий бўлиб, ААТ да энг кўп бажариладиган операциялар деб ҳисоблаш мумкин. Ёзувни излаш имкон қадар тез амалга оширилиши зарур, чунки излаш вақти маълум даражада ахборотга ишлов беришнинг умумий вақтини белгилайди. Равшанки, ААТ нинг бу хусусиятлари сақлаш даражаси қандай ташкил этилганлиги ва массивлар ҳамда файлларда ѐзувларни излаш учун қандай қоидалар, алгоритмлар қабул қилинганлигига боғлиқ бўлади.
Ахборот массивининг «ҳаѐтийлигини» таъминлаш учун маълумотларни ташкил этувчи тузилмалар массивни юритиш ва айрим ѐзувларни тузатиш, ѐзувларни тезкор излаш имконини бериши, массивлар учун хотиранинг кам сарфланишини таъминлаши керак. Юқорида санаб ўтилган талаблар қарама-қарши талаблардир, чунки ААТ нинг битта тавсифини яхшилашга олиб келадиган талабларни кучайтириш унинг бошқа тавсифлари ѐмонлашишига
101
олиб келиши мумкин. Маълумотларнинг тузилмаларини танлашда, кўпинча, бу масаланинг ҳар томонини ҳисобга оладиган ечимларга тўхталинади.
Маълумотлар тузилиши чизиқли ва ночизиқли тузилмаларга
бўлинади. Ночизиқли тузилмаларда чизиқлилардан фарқли ўлароқ тузилма элементлари (ѐзувлар) ўртасидаги алоқа бўйсуниш муносабатлари ѐки қандайдир мантиқий шартлар билан белгиланади. Маълумотларнинг чизиқли тузилмаларига массив, стек, навбат, жадвал киради. Ночизиқли тузилмаларга дарахтлар, графлар, кўп боғланишли рўйхатлар ва рўйхатли тузилмалар киради.
Маълумотларнинг бир қатор тузилмалари ѐзувга бошқа ѐзувни қўшиш ѐки ўчириш имконини бермайди, фақат ѐзувни тузатишга йўл қўяди. Бу ўлчами қайд этилган тузилмалардир. Ўлчами ўзгарувчан тузилмалар ѐзувларга янги ѐзувларни киритиш, ўчириш имконини беради ва бу билан ахборот массивининг динамик равишда ўзгаришига имкон беради. Компьютер хотирасида тузилмаларнинг қандай усулда (кетма-кет ѐки боғлиқ) берилишига боғлиқ ҳолда ўлчами ўзгарувчан тузилмаларга ѐки олдиндан заҳира сифатида сақлаб турилган хотира блокида, ѐки бутунлай бўш бўлган манзил маконида ўсиш ва камайиш имконияти берилади. Биринчи ҳолда тузилма элементлари сонини олдиндан билиш ва ахборот массивининг энг катта ўлчами учун хотира блокини ажратиш зарур. Агар тузилма элементларининг сони мўлжалдагидан кўп бўлса, ортиқча элементларни хотирада жойлаштириб бўлмайди. Агар элементлар камроқ бўлса, хотира участкасидан фойдаланилмай қолади. Маълумотлар боғлиқ ҳолда берилганда ўзгарувчан ўлчамли тузилмалар бемалол ўсиши ва камайиши мумкин. Тузилма элементлари сони илгаридан маълум бўлмаслиги мумкин.
Маълумотлар тузилиши бир ва бир неча турда бўлиши мумкин. Бир турдаги тузилмаларда барча элементлар бир турдаги ѐзувлардан иборат бўлади. Бир турда бўлмаган тузилмаларда турли типдаги ѐзувлар битта тузилманинг элементлари бўлиши мумкин.