Ахборот инфраструктурасининг ривожланишига шароитлар яратишда

Шифрлаш – ахборотни муҳофаза қилиш усули бўлиб, кўпинча ахборотларни радиоқурилмалар воситасида узатишда, рақиб томонидан тутиб олиш хавфи бўлганда қўлланилади. Ахборотни шифрлаш, уни ўзгалар томонидан тутиб олинганда ҳам калитсиз маъносини тушуниб бўлмайдиган ҳолатга ўтказишни англатади.
Ахборотни муҳофаза қилиш воситалари – бу ахборотни муҳофаза қилиш масалаларини ҳал этиш учун фойдаланилувчи муҳандислик-техник, электр, электрон, оптик ва бошқа қурилма воситалартўпламидир.
Ахборотни муҳофаза қилишнинг кадр ва ресурс таъминоти. Давлат сирларини ташкил этувчи ахборотни муҳофаза қилишни ташкил этувчи кадрлар тайёрлаш тизимига қуйидагилар киради:

1. 
   Ташкилот ва бўлинмараҳбарлари.
   
2. 
   Ахборотни муҳофаза қилиш бўйича махсускомиссиялар.
   
3. 
   Ягона хавфсизлик хизмати таркибига кирувчи ихтисослашган бўлинмалар.
   

Бошқа соҳалар каби ахборотни муҳофаза қилиш соҳаси ҳам кадрлар тайёрлашдан ташқари моддий, иқтисодий ва ахборот ресурслари билан таъминланиши керак.
Моддий ресурслар ахборотни муҳофаза қилишда махсус аҳамиятга эга. Унга махсус ажратилган бино, махсус қурилмалар, қабул қилинган меъёрлар асосида аттестация қилинган компьютер ва оргтехника, аппарат воситалари, дастур воситалари, ахборотни муҳофаза қилиш воситалари вабошқалар.
Ахборот ресурслари – бу ташкилот миқёсида ахборотни муҳофаза қилиш бўйича оптимал бошқарув ечимлари қабул қилинадиган ахборот. Унга қуйидагилар киради:

• 
  ҳуқуқийахборот(хавфсизликмуаммоларибўйичамеъёрийбаза),
  
• 
  тижорат ахборотлари (ишлаб чиқариладиган маҳсулот ва унда ахборотни муҳофаза қилиш бўйича кўрсатиладиган хизматлар ҳақида ахборот),
  
• 
  илмий-техник ахборот (хавфсизлик бўйича мамлакат ва чет эл давлатлари сиёсати ҳақидаахборот),
  
• 
  ишлаб чиқариш технологияси жараёнлари бўйичаахборот;
  
• 
  ташкилотнинг ахборот хавфсизлиги ҳолати, унга таҳдидлар бўйича ахборот-таҳлилий фаолият натижасида олинган таҳлилий ахборот.
  

Моддий ресурслар. Ахборотни муҳофаза қилишни лойиҳалаш- тиришни, уни ишга туширишни моддий таъминотсиз амалга ошириб бўлмайди. Бу иш мураккаб шароитларда амалга оширилади: хавфсизлик соҳасида рақобатчилик, хизмат кўрсатувчининг кам харажат қилиб кўп фойда олиш истаги, хавфсизлик бўйича сифатсиз ишларни амалга ошириши ва ҳоказо.
Ахборот хавфсизлиги унинг эгалари томонидан ҳимояланувчи ахборотнинг тарқаб кетиш, бузилиш, йўқ қилиш ва модификация қилишни олдини олиш мақсадига йўналтирилган комплекс чора- тадбирларни ифодалайди.
Ахборотни муҳофаза қилиш тизими деганда давлат ахборотни муҳофаза қилиш тизимини ҳамда муайян объектлардаги ҳимоя тизимларини тушуниш керак.
Давлат ахборотни муҳофаза қилиш тизимига қуйидагилар киради:

• 
  давлат меъёрий ҳужжатлари, стандартлар, бошқарув ҳужжат- лари ваталаблари;
  
• 
  ахборотни муҳофаза қилиш бўйича концепция, талаблар, меъёрий- техникҳужжатларваилмий-услубийтавсияларниишлабчиқиш;
  
• 
  давлат мулки бўлган ахборотни муҳофаза қилишга йўналти- рилган чора-тадбирларнинг ташкил этилиши, бажарилиши ва амал қилиниши тартиби, шунингдек жисмоний ва юридик шахслар ихтиёрида бўлган ахборотни муҳофаза қилиш бўйичатавсиялар;
  
• 
  ахборотни муҳофаза қилиш воситаларини синаш ва серти- фикациялашни ташкиллаштириш;
  
• 
  ахборотни муҳофаза қилиш учун ташкилот ва соҳавий коорди- национ тузилмаларни ташкилэтиш;
  
• 
  ахборотни муҳофаза қилишни ташкил этиш бўйича ишларни назоратқилиш;
  
• 
  чет эл фуқаролари бўлган юридик ва жисмоний шахсларнинг давлат мулки бўлган ахборотдан ёки давлат томонидан ахборотни тарқатишга чегара қўйилган юридик ва жисмоний шахслар маълумотларидан фойдалана олиш тартибинианиқлаш.
  

Ахборотлаштиришнинг муайян объектларида ахборотни муҳо- фаза қилишнинг мақсадлари эҳтимоли бўлган таҳдидларнинг рўйхати билан белгиланади.
Ҳар қандай ахборотни муҳофаза қилиш тизими ўзининг хусусиятига эга бўлиш билан бирга умумий талабларга жавоб бериши керак. Ахборотни муҳофаза қилишга кўпроқ қўйиладиган умумий талабларқуйидагилардир:
Ахборотни муҳофаза қилиш тизими

• 
  бир бутунликдабўлиши;
  
• 
  ахборотнинг, ахборот воситаларининг хавфсизлигини ва ахбо- рот муносабатидагилар манфаатларининг ҳимоясинитаъминлаши;
  
• 
  тизимнинг ичида унинг элементлари орасида ахборот алоқа- синитаъминлаши;
  
• 
  ахборот фаолиятининг технологик комплексини ўзига қамраб олиши;
  
• 
  фойдаланиш воситалари бўйича турли, ахборотдан фойдалана олишлилик бўйича кўп даражали иерархик кўринишдабўлиши;
  
• 
  ахборот хавфсизлиги чораларини ўзгартириш ва тўлдиришга очиқбўлиши;
  
• 
  ностандарт бўлиши (ҳимоя воситаларини танлашда бузғун- чининг ҳимоя имкониятлари билан таниш эмаслигига ишониш- маслик);
  
• 
  техник хизмат кўрсатишга оддий ва фойдаланиш учун қулай бўлиши;
  
• 
  ишончли бўлиши керак (техник воситалардаги ихтиёрий бузилиш ахборотнинг тарқаб кетиш канали бўлиб қолишимумкин).
  

Бошқа тизимлар каби ахборотни муҳофаза қилиш тизими ўз таъминотининг маълум турларига эга бўлиши керак. Шу сабабли бу тизим қуйидагиларга эга бўлиши мумкин:

• 
  ҳуқуқий таъминот (бунга бажарилиши мажбурий бўлган меъёрий ҳужжатлар, кўрсатмалар, йўриқномалар, талабларкиради);
  
• 
  ташкилий таъминот (бунда ахборотни муҳофаза қилиш маълум бир тузилмавий бирликлар орқали қўлланилиши назарда тутилади: ҳужжатлар ҳимояси хизмати; қўриқлаш, киришга рухсат бериш хизмати; техник воситалар ёрдамида ахборотни муҳофаза қилиш хизмати; ахборот-таҳлилий фаолият вабошқалар);
  
• 
  аппарат таъминоти (бунда ахборотни муҳофаза қилиш ҳамда муҳофаза қилиш тизими фаолиятини таъминлаш учун техник воситалардан кенг миқёсда фойдаланиш назардатутилади);
  
• 
  ахборот таъминоти (ушбу таъминот таркибига тизимнинг фаолиятини таъминловчи вазифаларни ҳал ётувчи маълумотлар, ахборотлар, кўрсаткичлар, катталиклар киради. Шунингдек, унга хавфсизлик таъминоти хизмати фаолияти билан боғлиқ бўлган турли характердаги кўрсаткичлар: рухсат бериш, рўйхатга олиш, сақлаш кабилар ҳамкиради);
  
• 
  дастурий таъминот (бунга конфеденциал ахборот манбаларига ноқонуний кириш йўллари ҳамда ахборотни чиқиб кетиш каналлари мавжудлигига баҳо берувчи турли ахборот, ҳисобга олиш, статистик ва ҳисоблаш дастурларикиради);
  
• 
  математик таъминот (бу ҳимоя учун зарур бўлган ҳар хил ҳисобларни амалга оширишда, бузғунчилар техник воситаларининг хавфи томонидан меъёрлар, ҳудудларга баҳо берувчи математик усулларни қўллашни назарда тутади);
  
• 
  лингвистик таъминот (ахборотни муҳофаза қилиш соҳасида мутахассислар ва фойдаланувчилар томонидан қўлланилувчи махсус тил воситаларинингтўплами);
  
• 
  меъёрий-услубий таъминот (бунга ахборотни муҳофаза қилишни таъминловчи органлар, хизматлар, воситалар фаолияти меъёрлари ва регламентлари, ахборотни муҳофаза қилиш қаттиқ талаб этиладиган шароитларда фойдаланувчилар томонидан ўз вазифаларини бажаришда фаолиятни таъминловчи турли услубларкиради).