Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
140 
 
so'ng, erta bahorgi tirmalashgacha, chigit ekilgandan keyin 1va 2 chi suvdan oldin 
va amal davri ohirida. 
Ekishgacha  yoki    amal  davrida  tuproqqa  ishlov  berish  chuqurligi  va  usullari 
o'rganilayotganda variantlaraor farqni aniqlash uchun muhim bo'lgan ko'rsatkichlar 
quyidagilar:  tuproqning  suv  o'tkazuvchanligi  va  suvda  yuvilishiga  bardoshli 
agregatlarning  miqdorini  aniqlash.  Suv  o'tkazuvchanlik  sug'orishlar  oldindan 
aniqlanadi.  Tuprq  agregatlari  tahlili  bahorda,  ekishdan  keyin  va  sug'orishlar 
tugagandan keyin o'tkaziladi.
1 
Tuproq  mikrofloriyasini  kuzatish. 
Kuzgi  shudgorning  turlicha  chuqurligi  va 
o'tkazish  tehnologiyasi,  amal  davridagi  kultivatsiyalar  soni  va  chuqurligi  tuproq 
mikroflorasi  soni  va  sifat  tarkibiga,  turli  qatlamlarda  taqsimlanishga  jiddiy  ta'sir 
ko'rsatadi.  Tuproqning  ayrim  qatlamlari  bo'yicha  mikroflora  tavsifi  tajriba 
variantlarida  kechayotgan  jarayonlar  yo'nalishini  tasavvur  etish,  tuproq 
unumdorligidan  imkoni  boricha  ko'proq  foydalanish  uchun  qulayroq  sharoitlarni 
belgilashga imkon beradi. 
Tuproq mikroflorasini kuzatish aprel-may, iyun, iyul, oktyabr-noyabr oylarida 
o'tkaziladi. 
Asbob  har  bir  egat  oralig'ida  to'g'ri  chiziq  bo'ylab  chapdan  o'ng  tomonga 
qarab o'rnatiladi. Reykalar tuproqqa tegishi bilan o'lchov boshlanadi. O'lchash 0,5 
sm.  aniqlik  bilan  o'tkaziladi.  Reyka  bo'yicha  hisob  chapdan  o'ngga  tomon  olib 
boriladi. Ko'rsatkichlar yozib olingach, ushbu joy qoziq qoqib belgilanadi va asbob 
keyingi  egatga  ko'chiriladi.  Bunday  o'lchashlar  variantning  5  joyida  amalga 
oshiriladi. 
Kultivator  ishchi  organlari  o'tgandan  keyin,  birinchi  marta  asbob  o'rnatilgan 
joydagi yumshatilgan tuproq ehtiyotlik bilan olib tashlanib, yana asbob o'rnatiladi, 
reykalar  tushiriladi,  o'lchov  bajarilib,  ma'lumotlar  yozib  olinadi  va  o'rtachasi 
hisoblanadi. 
Misol:  asbob  60  sm.  li  egat  oralig'iga  o'rnatilgan.  Kultivator  o'tguncha 
chuqurlik 1-reykada 4 sm, 2-reykada 5 sm va 3-reykada 3 sm. 
Kultivator  o'tgandan  keyin  bu  ko'rsatkich  1-reykada  9  sm,  2-reykada  15  sm, 
3-reykada  10sm.  birinchi  o'lchov  ko'rsatkichlarini  ikkinchisidan  ayirib, 
kultivatsiyaning amaldagi chuqurligi chiqariladi. 
Kultivatsiya  chuqurligini  o'lchash  4.1-jadvalda  keltirilgan  shaklda  yozib 
boriladi. 
O'g'it  solish  chuqurligi  yoki  egat  chuqurligini  aniqlash  ham  yuqorida  qayd 
etilgan tartibda bajariladi. 
Begona  o'tlarni  sanash. 
Kuzgi  shudgor  chuqurligi  yoki  tehnologiyasi,  bu 
tadbir  bajariladigan  qurollar,  erta  bahorgi  va  ekish  oldidan  tuproqni  tayyorlash 
usullari,  qurollari  va  soni,  kultivatsiya  chuqurligini  o'rganish,  kultivatsiya  ishchi 
organlari  samaradorligi,  ular  sonini  aniqlash  ishlari  begona  o'tlarni  hisobga  olish 
bilan  birga  olib  borilishi  kerak.  Begona  o'tlarni  tuproqqa  ishlov  berish  bo'yicha 
o'tkaziladigan  tajribalarda  hisobga  olish  ular  sonini  kamaytiruvchi  yoki 
ko'paytiruvchi choralar ishlab chiqish imkonini beradi. 
 

---