Agrotexnologiyalar instituti

Variantlarni standart joylashtirish 
1st 
2 
3 
1st 
4 
5 
1st 
2 
3 
1st 
4 
5 
1st 
 
Variantlarni  standart  joylashtirish  ko‗proq  seleksiya  va  urug‗chilik  bilan 
bog‗liq  tajribalarda  ko‗llaniladi.    Ayniqsa  Davlat  va  nazorat  nav 

---

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
105 
 
sinashuchastkalarida  bu  usul  keng  ko‗llaniladi.  Shuningdek  standart  usulni 
agrotexnik dalatajribalarda ham ko‗llash mumkin. 
Standart usuli dala tajribalarida tuproq unumdorligi muttasil o‗zgarib turishiva 
bir biriga  yaqin  joylashgan  delyankalar o‗rtasida  korrelyatsion  bog‗lanish  bo‗lish 
metodikasiga asoslanadi. 
Standart  usulida  har  bir  variant  o‗ziga  yaqin  bo‗lgan  kontrol  variant  bilan 
taqqoslanadi.  YA‘ni,  yer  maydonining  tuproq  unumdorligini  o‗zgarishi  xisobga 
olgan  holda  funksiyalarning  oraliq  sonini  topgan  holda  nazorat  variantining 
hosildorligi  chiziqli  interpolyatsiya  usulida  aniqlanadi.  Variantlarni  standart 
usulida  joylashtirish  eng  sodda  va  oddiy  usullardan  biri  bo‗lib,  undatuproq 
unumdorligida kuzatilib turadigan o‗zgarishlar ma‘lum darajada qoplanib turiladi. 
Shuningdek  bu  usulda  olib  boriladigan  tajribalarda  hatolik  darajasi  minimumga 
yaqinlashadi. 
Har  bir  o‗rganilayotgan  variant  oldida  standart  variantli  joylashtirish  bir 
karashda  navlar  samaradorligi  va  agrotexnik  tadbirlar  to‗g‗risida  eng  aniq  baho 
beradigandek  ko‗riladi.  Biroq,  standart  usulini  ko‗llash  va  qiyosiy  baholash 
amaliyoti ularning sezilarli kamchiligimavjudligini ko‗rsatadi. 
Bunda : 

 
Birinchidan  ,har  doyim  ham  yonma-yon  joylashgan  delyankalar  o‗rtasida 
korrelyatsion bog‗liqlik bo‗lavermaydi, 

 
Ikkinchidan,variantlar  soni  ko‗p  bo‗lganda  (10-12  donadan  ortiq)  tajribada 
o‗rganilayotgan  variantlar  bir  biridan  uzoqroq  joylashtiriladi  va  bunda  ularni 
taqqoslash qiyinlashadi, 

 
Uchinchidan, standart usul  

 
ko‗lamining  kattaligi  bilan  ajralib  turadi  va  unda  yerdan  foydalanish 
samaradorligi yuqori bo‗lmaydi, ayniqsa variantlar soni ko‗p bo‗lgan sharoitda bu 
holat yaqqol namoyon bo‗ladi. 
 Dala 
tajribalavrida 
standart 
variantlari 
ikkita 
variantdan 
keyin 
joylashtirilganda  umumiy  maydonning  40%  ni,  bitta  variandan  keyin 
joylashtirilganda esa 50% ni standart variantlar tashkil etadi. 
Keltirilgan  kamchiliklar  dala  tajribalarida  variantlarni  standart  usulida 
joylashtirishni  keng  tarqalishiga  asosiy  to‗siq  bo‗ldi.  Bitta  yoki  ikkita 
o‗rganilayotgan  variantdan  keyin  standart  variantni  joylashtiri  sh  ,  sistematik 
ravishda standart variant bilan vizual taqqoslash orqali nisbatan istiqbolli duragay 
va navlarni ajratibolish imkoniyatiga ega bo‗lamiz. 
 Dala 
tajribalarida  variantlarni  joylashtirish  bo‗yicha  eng  keng 
tarqalganusulbu-  variantlarnisistematik  ,  ya‘ni  tartibli  joylashtirish  usuli 
xisoblanadi. Ayniqsa bu usul agrotexnik tajribalarda keng tarqalgan. 
 Variantlarni  sistematik  usulda  joylashtirish-deganda  tajriba  bo‗yicha 
variantlarni  shunday  joylashtirishga  aytiladiki,  unda  variantlar  qaytariqlar 
bo‗yichama‘lum 
tartibda 
sistematik 
joylashtiriladi. 
Variantlarni 
sistematikjoylashtirishning bir necha bir necha turlari mavjud bo‗lib, assosa ikki xil 
usuli  :  variantlarni  bir  yarusda  ketma  –ket  joylashtirish  va  bir  kecha  yarusda 
shaxmat usulmda joylashtirish usuli ko‗llaniladi. 

---