Agronomiya va biotexnologiya fakulteti

24-jadval. Tuproqlarni bonitirovka xaritasi Yer baholash ikki yo’l balan amalga oshiriladi.

1. 
   yerni umumiy baholash (bu ayrim o’simliklarni ekishning foydaliligi bo’yicha yerni baholash);
   
2. 
   xususiy baholash.
   

Tuproq xaritasini korrektirovkalash

Paxtachilikda, donchiliqda sug’oriladigan yerlar, yer turlarining, eng muhimi va qimmatbaho qismi hisoblanadi. Bu yerlarning imkoniyatlaridan to’laqonli foydalanish uchun tuproqlarning xossalari, ularning meliorativ holatlari, shuningdek, potensial (tabiiy) hamda effektiv (sun’iy) unumdorligi ilmiy asoslangan ishonchli ma’lumotlar kerak bo’ladi.

Respublikamizning yer resurslaridan oqilona va samarali foydalanish, shuningdek, qishloq xo’jaligi ekinlari hosilini aniqroq rejalashtirish yerlarni har tomnlama sifatli baholashni taqozo etadi. Tuproq unumdorligini belgilovchi xususiyatlarga qarab yerni sifat jihatidan aniq baholash usullarndan biri uni unumdorligi bo’yicha baholash (bonitirovka qilish), yani yerning eng muhim, agronomik xususiyatlariga ko’ra unga ball bilan nisbatan solishtirma baho qo’yish bo’lib, bu fermer kadastrda muhim o’rin tutadi.

• 
  Unumdorlik bo’yicha baholash - agrotexnikannng va dexkonchilikni intensivlashning o’rtacha darajasnda tuproqning sifatiga hamda unumdorlik xususiyatiga nisbatan baho berish demakdir.
  
• 
  Unumdorlik bo’yicha baholash muayyan yerdagi qishloq xo’jaliklari ekinlarining talablari hisobga olingan xolda o’tkaziladi.
  
• 
  Yerlarni baholashda tuproqning asosiy xususiyatlari va tabiiy sharoitlar: genetik alomatlari, sug’orila boshlagan davrning uzoq yaqinligi madaniylashtirilgani, harakat resurslari bilan ta’milangani, mexanik tarkibi, tuproq hosili qiladigan jinslar genezisi, tuproq qatlamining sizot suvlarini o’tkazuvchanligi, sho’rlanish darajasi eroziyaga uchragani, sertoshligi, gipslashgani va x.k. lar hisobga olinadi.
  
• 
  Baholash yopiq 100 balli shkala bo’yicha o’tkaziladi. Eng yaxshi xususiyatlarga ega bo’lagan va eng yuqori unum beradigan tuproqlarga 100 ball qo’yiladiUnumdorligini pasaytiruvchi-tuman xususiyatlarga ega bo’lgan har xil tuproqlarni baholashda tegishli dasaytirish koeffisiyentlar qo’llaniladi.
  
• 
  Tuproq unmdorligini belgilovchi hamma xususiyatlarini eng muhim omillaridan biri uning mexanik tarkibidir, yengil va o’rtacha qumoq tuproqlar eng
  

yaxshi tuproqlar hisoblanadi. Bunday tuproqlarni ishlash ham oson, ular juda yaxshi suv - fizikaviy xossalarga ham ega. Sug’oriladigan yerning sifatini mayda tosh - shag’al aralashgan bo’lsa buzadi, unga mexanizasiyalashtirilgan ishlov berish qiyinlashadi, qo’l mehnati ko’payadi, tuproqning suv xossalarn yomonlashdn, uning aktiv massasi hajmi kichrayadi.

• 
  Tuproqning sifatini buzadigan, unumdorligini pasaytiradigan omillardan yana biri - suv eroziyasidir. Eroziyaga uchrash darajasiga qarab, tuproq bonitetini tabaqalashtiriladiTuproq xaritalarini korrektirovkalash. Tuproq xaritalarini, kartogrammalarini o’tgan yillar mobaynida olingan malumotlar bilan yangilash, bu malumotlarni zamon talabiga javob beradigan holda, xaritaga tushirish, unga tushuntirish xati yozish, tuproq xaritasini, korrektirovkasi deyiladi. Tuproq xaratasini korrektirovkalash xaritaviy asoslarda bajarilishi mumkin. (aerofotosyemka, materiallari topografik xaritalar).
  
• 
  Tuproqning xaritasini korrektirovkalash ishlari uch davrga bo’linadi:
  
• 
  Tayyorlov kameral davr;
  
• 
  Dala ishlari davri;
  
• 
  Analitik kameral.
  
• 
  Dala sharoitida olingai yer osti suvlari va tuproq namunalari kimyoviy va boshqa laboratoriya tekshiruvlaridan o’tkaziladi;
  
• 
  Analitik tekshiruv ma’lumotlari asosida tuproq tekshiruv xujjatlari qayta ishlanadi, solishtirib ko’riladi va umumlashtiriladi;
  
• 
  Hudud va fermer xo’jaliklarining yakuniy tuproq xaritasi tuziladi;
  
• 
  Tuproq xaritasiga tushintirish xati yoziladi.