Agronomiya va biotexnologiya fakulteti

Asosiy kompleks o’g’itlar tarkibining oziq moddalar miqdori va nisbatlari

(A. V. Peterburgskiy, 1989)

O’g’it nomi	Oziq moddalar nisbati	Oziq moddalarning yalpi miqdori
Ammofos Diammofos Nitroammofos Nitroammofoska Nitrofoska	1:4:0 1:2,5:0 1:1:0 1:1:1 1:1:1	56-63 66-6S 48 48-51 33-35

Murakkab o’g’itlar, Tarkibida ikki yoki uchta oziq, elementi tutgan murakkab o’g’itlar farqlanadi.

Ammofos - NH₄H₂PO,. Fosfat kislota tarkibidagi bitta vodorod urnini NH₄ olishidan hosil bo’ladi, tarkibidagi ionlar (ammoniy va fosfat) o’simliklar tomonidan barcha tuproq, tiplarida oson o’zlashtiriladi. Ballastsiz o’g’it, tarkibida 11-12 % azot va 46- 60 % fosfor mavjud.

Olinishi juda sodaa: Fosfat kislotani ammiak bilan to’yintirish asosida olinadi

NH₃+H₃PO₄=NH₄H₂PO₄

Diammofos eng yuqori konsentrasiyali murakkab o’g’itlardan biri bo’lib, tarkibida 18 % dan ortiq azot va 50% atrofida fosfor tutadi. (N;P₂O₅-1:2,5),

2NH₃+H₃PO₄=(NH₄)₂HPO₄

Ammofos va diammofos tarkibidagi N:P₂O₅ nisbatning 1:2,5:4 ga teng bo’lishi ularni nihollarni qo’shimcha oziqlantirish paytida qo’llash imkonini cheklaydi, lekin urug’larni ekish, ko’chat o’tqazish va kuzgi shudgor kiritish yaxshi samara beradi.

Polifosfatlar (N_pt2 P_pO,_p+|) - tarkibida ko’p sonli PO₄ guruh tutgan chizikli polimerlardir. Ular hozirgi kunda ishlab chiqarilayotgan o’g’itlardan tarkibidagi fosfat komponentning tuzilishi bilan farqlanadi. Polifosfat atomi zanjiri va halkasining shakllanishi uchun xizmat qiladigan P-O-P bog’ning makroenergetikaviy tabiati o’simliklarda kechadigan fizikaviy - biologik jarayonlarga ta’sir ko’rsatadi.

Polifosfatlarning gidrolizlanish quyidagi tartibda sodir bo’ladi: 2NPO₃+H₂O=H₄P₂O₇ ; H₄P₂O_;+H₂O=2H₃PO₄ va h. q

Harorat 7-12 daraja bo’lganda gidroliz sekin kechadi, 12-15 darajada kuchayadi, eng ma’kul harorat 30-35°C dir.

Istiqbolli murakkab o’g’itlar jumlasiga ammoniy polifosfatni (15 % azot, 60 % P₂O, tutadi) kiritish mumkin. Bu o’g’it O’rta Osiyoning serkarbonat tuproqlarida qo’llanilganda yuqori iqtisodiy samara beradi.

mujassam bo’ladi va u sulfatli nitrofoska deb yuritiladi.

Yuqoridagi jarayonda pulpa (kalsiyli selitraning kalsiy fosfatlar bilan aralashmasi) ga ammiak va fosfat kislota qo’shilsa, kalsiy nitrat kalsiyning bir va ikki almashgan fosfatlariga, ammiakli selitra hamda ammofosga aylanadi.

3H₂O+2Ca(NO)₂+4H₃PO₄+5NH₃==4NH₄NO₃+CaHPO₄-

2H₂O+Ca(H₂PO₄)₂H₂O+NH₄H₂PO₄

Qo’shimcha ravishda KCI kiritilganda yuqoridagi moddalar tarkibiga NH₄CI va KNO₃ qo’shiladi. Bu o’g’it - nitrofoskadir. Nitrofosfatlarning donalari 3 - 4 mm kattalikda bo’ladi va ularning quyidagi turlari ishlab chiqariladi

Nitroammofos - monoammoniy fosfat asosida olinadigan murakkab aralash o’g’it. Tarkibiga kaliy kiritilsa, nitroammofoska deyiladi.

Aytilganlardan tashqari karboammofoska (20% azot, 20 % fosfor, 20% kaliy), mochevina fosfat CO(NH₂)₂* (NH₄)₂HPO₄ (27 % azot, 27 % fosfor) va fosfamid deb nomlanadigan o’g’itlar ishlab chiqariladi.