Agrokimyo va tuproqshunoslik

Allyuvial chimli-o‘tloqi tuproqlar.
Cho‘l zonasida bunday tuproqlar 
Amudaryo va Sirdaryo deltalarida, ularning o‘rta oqimidagi quyi terassalarida, 
Zarafshon, Surxondaryo, Vaxsh Murg‘ob hamda Atek daryolarining etaklarida katta 
maydonni egalaydi. Bu yerlarda sug‘oriladigan dehqonchilik rivojlangan. Chimli – 
o‘tloqi tuproqlar mexanikaviy tarkibi turlicha bo‘lgan qatlamli allyuvial 
keltirilmalarda paydo bo‘lgan. 
Bu keltirilmalarning ustki qismi ko‘pincha melkozyomdan, pasti esa qumdan
yoki qum bilan qumloq tashkil etgan qatlamli yotqiziqlardan ibrat. Sizot suvlari sathi 
1-3 m chuqurlikda bo‘lib, ularning minerallashish darajasi daryo va uning 
tarmoqlaridan o’zoqlashgan sari orta boradi. 
Sug‘oriladigan o‘tloqi tuproqlar.
Cho‘l zonasida sug‘oriladigan o‘tloqi 
tuproqlar Xorazm va Chimboy vohalarining hammasida, Chorjo‘y va Karki 
tumanlarida, Amudaryoning o‘rta oqimi vodiysida, Buxoro va Qorako‘l vohalari 
doirasida, Zarafshon etagida, shuningdek Sirdaryoning qadimgi va hozirgi deltasida
anchagina maydonni egallaydi. 
O’zoq vaqtdan beri sug‘orilib dehqonchilik qilish yer betidagi yotqiziqlar 
relefni, tuproqning morfologik to’zulishini, ximyaviy va fizikaviy xossalari hamda 
unumdorligini jiddiy o‘zgartirib yuborgan.
Qadimdan sug‘orilib kelinayotgan o‘tloqi tuprorqlarning genetik qatlamlari 
yaxshi ajralib turmasligi bilan qo‘riq xolatdagi tuproqdan farq qiladi. Haydalma 
qatlamli 20-25 sm qalinlikda bo‘lib, och kul rang, uvoqcha- changsimon sturukturali, 
sug‘orilgandan keyin ko‘pmncha qatqaloq hosil qiladi. Haydalma tag va undan
patski qatlamlarda o‘zining rangiga ko‘ra haydalma qatlamdan kam farq qiladi. 
Ba’zan haydalma tag qatlam zichlashgan bo‘ladi. Pastga tomoni ko‘kimtir (zangori) 
va zangli dog‘lar paydo bo‘ladi. 
Bu tuproqlarda chirindi kam (1,2-1,3%) va butun qatlam bo‘ylab xiyla tekisroq
taqsimlangan. Azot miqdori 0,05-0,08% atrofida, fosfor ancha ko‘p, lekin o‘simliklar 
kam o‘zlashtira oldigan xolda. Tuproqda karbonatlar ko‘p, ular butun qatlamlarda bir 
tekis taqsimlangan. Bu tuproqlar kuchsiz ishqoriy rekatsiyaga ega. Tuproqda azot va 
fosfor yetarli bo‘lmaganligidan yerga azotli va fosforli mineral o‘g‘itlar solish barcha 
ekinlarga katta samara beradi.