Agrokimyo va tuproqshunoslik

Kimyoviy tarkibi
. Sur-qо‘ng‘ir tusli tuproqlarning umumiy kimyoviy 
tarkibi analizi shuni kursatadiki, oksidli birikmalar tuproq profili bо‘ylab, deyarli 
bir xilda tarqalgan. Ammo kalsiy oksidi tuproqning yuqori gorizontida kо‘proq. 

---

195 
Shurtoblangan tuproq ayirmalarida temir va alyuminiy oksidlari miqdori 
tuproqning pastki qatlamlarida biroz oshadi 
Sur-qо‘ng‘ir tusli tuproqlarning reaksiyasi ishqoriy. Karbonatlar asosan 
tuproqning yuqori gorizontlarida tо‘planib, uncha chukur bо‘lmagan qatlamda gips 
saqlanadi. Gipsli jinslarda paydo bо‘lgan sur-qо‘ng‘ir tusli tuproqlarda gips 
ayniqsa kо‘p. 
Bu tuproqlarning 30-40sm chukurligida deyarli doim shurlanish alomatlari 
bо‘ladi. Tо‘zlardan kalsiy sulfat asosiy rol о‘ynaydi. Sur-qо‘ng‘ir tusli tuproqlar 
uchun xloridli-sulfatli shurlanish xarakterli (64-jadval). 
Suv-fizik xossalari
. Sur-qо‘ng‘ir tusli tuproqlarda struktura yaxshi 
ifodalanmagan. Tuproqning katkalokli qatlami va shurtobsimon gorizonti ancha 
zich bо‘lib, suvni kam о‘tkazadi. Tuproqning yuqori gorizontlarida zichlik ancha 
yuqori (1,4- 1,5g/sm
3
) bо‘lganidan umumiy va aeratsiya kovakligi ham past. 
Tuproqning illyuvial gorizontida maksimal gigroskopiklik 3-5 foiz bо‘lib, shunga 
kо‘ra sulish namligi ham yuqori. Eng kam nam sig‘imi 11-14 foiz atrofida. 
Talabaning bilimini sinash uchun savollar 
1. CHо‘l zonasining chegarasi, maydoni va tuproq paydo qiluvchi tabiiy 
sharoitlarning xususiyatlarini tushuntiring? 
2. Sur-qо‘ng‘ir tusli tuproqlar paydo bulish jarayenlarining о‘ziga xos 
xususiyatlari nimada? 
3. Sur-qо‘ng‘ir tusli tuproqlar klassifikatsiyasini izoxlang? 
4. Sur-qо‘ng‘ir tusli tuproqlar tо‘zilishini tushuntirib bering. 
5. Sur-qо‘ng‘ir tusli tuproqlarning mexanik, mineralogik, kimeviy tarkibi va suv-
fizik xossalari nimalardan iborat. 
6. Sur-qо‘ng‘ir tuproqlardan foydalanish va unumdorligini oshirish tadbirlari 
xakida kanday ma’lumotlarni bilasiz.