Agrokimyo va tuproqshunoslik

3.Katta geologik doira bo‘ylab aylanayotgan moddalarning tuproq hosil 
bo‘lishidagi roli.
Kichik biologik va katta geologik jarayonlarda moddalar sayyora bo‘ylab 
harakatga kelib, tuproq hosil qilishidagi biogeoximik jarayonlarni vujudga keltiradi. 
Geokimyoviy jarayon, Vernadskiy tushunchasi bilan aytganda, elementlarning yer 
usti va biosferada, chuqurlik va tekislikka qarab, tuproq va ona jins tizimidagi 
harakati tushuniladi. Yer yo’zida, tirik organizmlar paydo bo‘lmasdan oldin, 
kimyoviy moddalarning geokimyoviy harakati, undan so‘ng esa, biogeokimyoviy 
jarayonlar 
zanjiri 
rivojlangan. 
Inson 
paydo 
bo‘lgandan 
keyin 
esa, 
texnobiogeokimyoviy shaklga aylangan. Bu soha ta’limoti V.I. Vernadskiy, A.YE. 
Fersman, V.M. Golmshmidt, B.B. Polipov, A.P. Vinogradov, V.R.Vilyams 
tomonidan yaratilgan bo‘lib, hozirgi zamondagi taraqqiyotiga esa V.A.Kovda, 
A.I.Perelman, SM.Grigorev, K.I.Lukashov, M.A.Glazovskaya, V.V.Kovalskiy, 
V.V.Dobrovolskiy, F.Dyuvinyu kabi olimlar o‘z xissalaripi qo‘shdilar. Moddalarning 
yer ustida texnobiogeokimyoviy aylanishi bir necha mustaqil qatorlar, ya’ni biogen, 
abiotik, geologik va texnogen jarayonlardan iborat bo‘lib, ular bir necha bosqichni 
tashkil etadi, ya’ni yer Yer yo’ziga otilib chiqqan tog‘ jinslari - yemirilish - tuproq 
hosil bo‘lishi - eroziya va denudatsiya - kontinental va okeanlarda cho‘kindi yig‘ma 
jinslarning to‘planishi - ularning metamorfik o‘zgarishi - cho‘kindi tog‘ 
elementlarining yer yo’zasiga chiqib yangidan yemirilishi, tuproq hosil bo‘lishi, 
shamol bilan olib kelinishi, yangidan moddalar to‘planishi, geosinklinal viloyatlarda 
cho‘kishi, yer mantiyasiga o‘tishi, lavaga aylanib qaytadan vulqon tariqasida yer 
yo’zasiga qaytib chiqadi.
 
 
Tuproq-o‘simlik-atmosfera yagona tizimidagi o‘zaro bog‘langan moddalar