Agrokimyo kirish

Agar tuproqda CO₂ gazining miqdori 0,001% oshsa ekinlar hosidorligi ikki barobar ko’payadi.

1 tonna somon chiriganda, 3 tonna go’ng chiqaradigan miqdorda CO₂ gazi ajraladi. (I.Ernazarov. 2004)

Riffaidir Live—Miinser (1983)ning yozishicha karbonat angidrid gazini o’simlik tomonidan foydalanishi kaliy ta’sirida ortadiki bu esa go’ng tarkibidagi asosiy ozuqa unsurlaridan biridir.

A.U.Donbe, P.N.Kordunyans (1980) larning ma’lumotlariga qaraganda oqpalak (vilt) kasaligi zamburug’ini kamayishi uchun har yili 30 t/ga go’ng solish kerak bo’ladi.

Klimaren Yeva—Maria (1982), K.F.Vfraft (1981), Wiss Withelirn (1989) lar organik o’g’itlapni tuproq hususiyatlariga ta’sirini aniqlashgan. Ularning ma’lumotiga qaraganda go’ng tuproqni hajm og’irligini kamaytirib, suv ushlash qobiliyatini oshiradi natijada qishloq xo’jalik ekinlarining hosildorligi ortadi.

X.D.Djumanqulov, Babayev (1986) va boshqalar, organik o’g’itlarni qo’llash natijasida tuproqdagi azot va uglerodni yo’qolishi kamayadi degan xulosaga kelishgan.

Tarkibida azotli organik moddalarni parchalanish jarayonlarini denitrifikatorli mikroorganizmlar yakunlaydi. Bu denitrifikatorli mikroorganizmlar mahalliy — mineral o’g’it aralashmalarda (GOMU) gektariga 1,8 tonna qo’llanilganda 10 marta 2,5 tonna qo’llanilganda 100 martaga kamayganligi aniqlangan.

Eng yuqori agroiqtisodiy samaradorlik go’ngni mineral o’g’itlar bilan birgalikda azotni yillik me’yorini 1/3 nisbatda, fosforga 1/4 nisbatda qo’llanilganda olindi.

V.G.Mineyev (1977) ma’lumoticha, gektariga oshirilgan me’yorda (1971 yili 180 t/g va 1972 yili 360 t/g) go’ng qo’llanilganda 0-30 sm qatlamida organik moddaning miqdori 2,5-3 % ga ortishiga olib keladi.

Tuproqning haydov qatlamida gumus miqdori – 1,23 %, yalpi azot – 0,152 %, yalpi fosfor – 0,203 %, yalpi kaliy – 2,7 % ni tashkil etadi. Harakatchan azot va fosfor bilan kam, almashinuvchan kaliy bilan o’rtacha ta’minlangan. N-NH₄ – 15,4, N-NO₃ – 23,8, harkatchan fosfor – 24,6, almashinuvchan kaliy – 200 mg/kg ni tashkil etadi. Tuproq muhiti reaksiyasi – 7,3 ga teng.

A.U.Donbe, P.N.Kordunyans (1980) larning ma’lumotlariga qaraganda oqpalak (vilt) kasaligi zamburug’ini kamayishi uchun har yili 30 t/ga go’ng solish kerak bo’ladi.

Klimaren Yeva—Maria (1982), K.F.Vfraft (1981), Wiss Withelirn (1989) lar organik o’g’itlapni tuproq hususiyatlariga ta’sirini aniqlashgan. Ularning ma’lumotiga qaraganda go’ng tuproqni hajm og’irligini kamaytirib, suv ushlash qobiliyatini oshiradi natijada qishloq xo’jalik ekinlarining hosildorligi ortadi.

Ko’p yillik ilmiy izlanishlarning natijalari asosida. X.D.Djumanqulov, Babayev (1986) va boshqalar, organik o’g’itlarni qo’llash natijasida tuproqdagi azot va uglerodni yo’qolishi kamayadi degan xulosaga kelishgan. Mineral o’g’it va mahalliy o’g’itlarni tuproqqa solish oldidan aralashmasini tayyorlashda ularni nisbatini 1:1 yoki 1:2 qilib olish yaxshi bo’ladi.

Mahalliy — mineral o’g’it aralashma turlaridan mochevina (karbamid) o’g’itiga go’ng qo’shib tayyorlashganda (GOMU) tuproqda mikrobiologik jarayonlarga ta’siri tipik bo’z tuproqlar sharoitida A.T.Aliyev va I.M.Poberjskayalar (1995) tomonidan o’rganilib, olingan ilmiy — tadqiqot natijalari ko’rsatilishicha, mineral azotdagi bakteriyalar soni gektariga N200P₂O₅ 150, K₂O 50 kg ga solingan variantga nisbatan ko’paygan, gektariga GOMU 2,5 t ga qo’llanilganga nisbatan 19 marta oshgan, bu tuproqda azotni ammoniyli birikmalari ko’proq tashkil etganligidan va tuproq, organik moddalar bilan ta’minlaganligidan bo’lishi aniqlangan. Tarkibida azotli organik moddalarni parchalanish jarayonlarini denitrifikatorli mikroorganizmlar yakunlaydi. Bu denitrifikatorli mikroorganizmlar mahalliy — mineral o’g’it aralashmalarda (GOMU) gektariga 1,8 tonna qo’llanilganda 10 marta 2,5 tonna qo’llanilganda 100 martaga kamayganligi aniqlangan.