Agrokimyo kirish

O’g’itlаr mаnbаi
Quruq moddаsigа nisbаtаn аsosiy ozuqа elementlаrning tаxminiy % i
Azot (N)	Fosfor (P2O5)			Kаliy (K20)
Go’ng
Yangi qorаmol	0,45		0,23	0,50
Ot	0,58		0,28	0,63
Qo’y	0,83		0,23	0,67
Cho’chqа	0,45		0,19	0,60
Arаlаsh	0,50		0,25	0,60
Arаlаsh yarimchirigаn	0,55		0,25	0,70
Chirindi	0,98		0,58	0,90
Go’ng shаltog’i	0,22		0,01	0,46
Pаrrаndаlаr аxlаti
Tovuq	0,7 – 2,1		1,5 – 2	0,8 – 1
G’oz	0,6		0,5	1,1
O’rdаk	0,8		1,5	0,4
Kаnаlizаtsiya oqovаsi,	0,01		0,002	0,004
Oqovа suv cho’kmаsi	1,9 – 3,9		2,3 – 3,9	0,01 – 0,21
Ko’k mаssа
Qаshqаrbedа	0,77		0,05	0,19
Sebаrgа	0,5		0,14	0,38
Somon	0,5		0,25	0,8

1. 
   Go’ngning organik moddalari ta’sirida tuproqning suv-fizik hossalari (suv o’tkazuvchanligi, nam sig’imi, hajm massasi) va biologik aktivligi yaxshilanadi.
   
2. 
   Organik moddalar tuproqda kechadigan gumifikasiya jarayonida oziqlanish tartibini saqlaydi. Mikrobiologik va biokimyoviy jarayonlar sonini, yo’nalishini, jadalligini oshiradi. Buning natijasida tuproqda fosforni kimyoviy birikishi pasayadi, azotni biologik singdirilishi ortadi.
   
3. 
   Organik moddalarni parchalanishidan tuproqqa og’ir singadigan birikmalarni erivchan holatga keltiradigan karbonat angidrid gazi ajralib chiqadi. Bunda tuproq usti havosi karbonat angidrid bilan boyib, bu o’simlikda kechadigan fotosintez jarayonini aktivlashtiradi.
   
4. 
   Go’ng va boshqa organik o’g’itlarga faqat oziq manba sifatida emas, balki o’simlikning oziqlanishini rag’batlantiruvchi vosita deb ham qarash kerak.
   
5. 
   Eng avvalo tuproqni meliorativ va ekologik holatini yaxshilash zarur undan keyin ularga organik o’g’itlarni berish kerak.
   
6. 
   G.Sultonova (1997,1998) ma’lumotlariga ko’ra 20 t/ga go’ng bilan N150 R100 K50 kg solinganda chanoqdagi paxta og’irligi sezilarli darajada oshgan. Ayniqsa, 40 t/ga go’ngni ekishdan oldin berilganda chigitning unib chiqishi 10-20 % ga yuqori bo’lgan. Shuningdek paxta navlari bo’yicha ochilishi ham yuqori bo’lgan.
   
7. 
   S. Qodirov Trushkin A (1993) tajribalarida g’o’zaga lignin o’g’itlarini qo’llaganda paxta hosilldorligi gektariga 2,7-3,1 s/ga atrofida oshgan.
   
8. 
   Tuproqda organik moddaning davomli va barqaror yig’ilib borishi tuproqning xossa va hususiyatlarini yaxshilaydi, jumladan buferligini oshiradi, pirovard natijada tuproqning potensial unumdorligi turg’un oshirib borishga erishiladi. (Ziyomuxammedova, Boirov, 2005).
   
9. 
   Tuproqda gumus va organik moddalar qancha ko’p bo’lsa, mikroorganizmlarning faoliyati yuqori bo’lib tuproq unumdorligi ortadi (Qo’rbonbayev, Raimboyeva, 2005).
   
10. 
    Azotli va kaliyli o’g’itlarning yuqori dozalari ham tuproqdagi organik moddalar miqdorini kamayishiga olib keladi (W. Zoginov et al. 1982).
    
11. 
    20 yillik tajribani ko’rsatishicha, o’g’itlarni qo’llamasdan gumus miqdori 19% ga kamaytiradi, faqat mineral o’g’itlar qo’llanilganda 6 % ta oshadi, yangi go’ng qo’llanilganda 43 % ga, go’ng-tuproq, komposti qo’llanilganda 81 % ga, chirigan go’ng qo’llanilganda 92 % ga, kombinirlangan kompost qo’llanilganda 109 % ga ortdi (G. Rtntyeg.1981)
    
12. 
    Organik o’g’itlarni gumus xolida (chirigan xrlda) tuproqqa qo’llash, tuproq unumdorligining pasayishini oldini olib, uning fizik-kimyoviy xossalarini, strukturasini hamda suv-havo rejimiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
    
13. 
    Tuproqda SO2 miqdorining oshishi tuproqqa organik o’g’itlar qo’llanilganda kuzatiladi. U (issiqxona va teplitsalarda SO3 gazining chiqishi 0,3-0,6 kg/m2, ochiq joylarda esa 200-300kg/ga kun hisobida bo’lib ) donli ekinlarning, qand lavlagi, kartoshka ayniqsa sabzavot ekinlari hosildorligini 20,0-50 % ga oshirishi mumkin.
    
14. 
    Tadqiqotlarning ko’rsatishicha organik o’g’itlarni qo’llanilishi mineral o’g’itlar bilan taqqoslaganda tuproqni chang holatidan suvga chidamli, mayda kesakchali, strukturali holatiga o’tishiga yordam berdi.
    
15. 
    Kompostlashda organik chiqindilar 75-85°S ga qizdiriladi. Bunday holdagi kompost sochiluvchan va hidsiz bo’ladi va o’simliklar yengil o’zlashtiradigan organik hamda mineral birikmalar, makro va mikroelementlar tutadi.
    
16. 
    Aniqlanishicha torfli-go’ngli kompostlarni chuqurroq solish tuproq qatlamini (haydov) tez madaniylashi sodir bo’ladi, bunda tuproqding suv-fizik gumus holati yaxshilanadi, fosfor va kaliyning oson o’zlashtiriladigan shakllari miqdori ortadi, organik o’g’itlarni 25-27 sm chuqurlikka solish odatdagi 20-25 sm chuqurlikka solingandagiga qaraganda gumusning ko’p to’planishiga olib keldi. (Melsayev I.T.,1997).
    
17. 
    Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarish organik chiqindilaridan (parranda tezagi, go’ng, torf, somon va h.k.) kompost tayyorlandi. Tayyorlangan kompostlar madaniylashgan, gumus miqdori 5,4 % li chimli pozdzol tuproqlar sharoitida kartoshka ekiniga ta’siri o’rganildi. Kompostni 5 t/ga dan 30 t/ga normada solish kartoshka hosildorligini 44,4 t/ga dan 57,1 t/ga oshishini ta’minladi. Ya’ni tuganaklar hosili qo’shimcha 13,2 va 15 t/ga bo’lishini ta’minladi. (Smirnov A.M., Shakalov V.A. 1997)
    
18.