Agrobiznesda innovatsion faoliyat

3.2-rasm. Innovatsion jarayonning asosiy bosqichlari¹¹

Birinchi bosqichda fundamental tadqiqotlar olib boriladi. Tadqiqotlar akademiya institutlari, oliy o‘quv yurtlari, ixtisos tarmoq instititutlari, laboratoriyalarida olib boriladi. Moliyalashtirish asosan qaytib bermaslik sharti bilan amalga oshiriladi.

Ikkinchi bosqichda amaliy xarakterga ega bo‘lgan ilmiy ishlar olib boriladi. Bu barcha ilmiy tadqiqot institutlarida olib boriladi va davlat tomonidan ya'ni byudjetidan (davlat ilmiy dasturi yoki konkurs asosida) hamda buyurtmachi tomonidan amalga oshiriladi. Ma'lumki, asosiy tadqiqotlar natijalari, hamma vaqt ham oldindan ma'lum bo‘lavermaydi, shuning uchun bu yo‘sindagi xavf-xatar darajasi ancha yuqori bo‘lib, ba'zida salbiy natija olishi mumkin yoki boshi berk ko‘chaga kirib ham qolish mumkin. Ayniqsa, mana shu bosqichda qo‘yilgan kapital mablag‘ning yo‘qotish xavf-xatari ehtimoli paydo bo‘ladi va investitsiya va innovatsiya o‘sishi xavf-xatarli hisoblanadi. Shuning uchun xavfli investitsiya deb ataladi. Xavfli investitsiya bilan shug‘ullanuvchi tijorat tashkilotlari venchur investitsiyasi deb ataladi.
Uchinchi bosqichda tajriba konstruktorlik ishlari va eksperimental ishlab chiqarish olib boriladi. Ular ixtisoslashgan laboratoriyalarda, konstruktorlik byurolarida (KB), ishlab chiqarish tajriba uchastkalarida, yirik sanoat korxonalaridagi ilmiy-tadqiqot bo‘limlarida olib boriladi.
Moliyalashtirish aynan ikkinchi bosqichdagi kabi davlat va tashkilot shaxsiy mablag‘lari hisobiga olib boriladi.
To‘rtinchi bosqichda–tijoratlashuv jarayoni davom etadi, ya'ni ishlab chiqarish, mahsulot bilan bozorga chiqish va ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning asosiy hayotiy bosqichlari bo‘yicha ish jarayoni davom etadi.
Uchinchi bosqich bo‘sag‘asida va bozorga chiqishda ishlab chiqarishni kengaytirish uchun reklama faoliyati uchun katta investitsiya talab qilinadi. Bu innovatsiya bosqichida yangilikka bozor reaksiyasi xali aniqlanmagan bo‘ladi va xavf-xatar darajasi ancha yuqori bo‘ladi. Shuning uchun investitsiya xavfli xarakterga ega bo‘ladi.
Ishlab chiqarishning o‘sishini ta'minlash uchun, mahsulot raqobatbardoshlik darajasini oshirish uchun va investitsiya xarajatlarini qoplash uchun bu bosqichda qimmat baho qog‘ozlar emissiyasi o‘tkaziladi. Bu qo‘shimcha investitsiyani jalb
qilish imkonini beradi, undan oqilona foydalanish mahsulot yoki xizmat raqobatbardoshliligini saqlab qoladi. Shu bilan birga innovatsiya jarayoni nihoyasiga etadi. Bozor talabini o‘rganish zarurligi, yangiliklar yaratish va ishlab chiqarishning talabga ega bo‘lib yangi mahsulotlarga moslashishi innovatsion jarayonning mustaqil bosqich sifatida yuzaga chiqardi.
Innovatsion jarayonning bosqichlardan iboratligi va bozorga moslashuvchanligini ko‘rsatuvchi model 3.3-rasmda berilgan.
Innovatsion jarayon, alohida bosqichlar majmuidan iborat bo‘lib, texnologiya, texnik g‘oyani ilmiy ishlab chiqish, uni sanoatda foydalanish darajasiga olib borish, yangi mahsulotni olish, uni tijoratlashtirishga va umumiy jarayonning samaradorligini hamma bosqichlar bir butun holda mujassamlashganligiga bog‘liq.
Innovatsion jarayonlar ishlab chiqaruvchilarning jami ilmiy-texnika, ishlab chiqarish, marketing faoliyatiga singib ketadigan jarayon sifatida baholanishi kerak va u oxir oqibat iste'molchilar talabini qondirishga qaratilishi, ya'ni bozorga yo‘naltirilgan yangilik joriy etish bilan bog‘liq hamma bosqichlari muhim ahamiyat kasb etishi lozim. Innovatsion jarayonning barcha bosqichlari o‘ziga xos mehnatni tashkil qilish, boshqaruv, moliyalash, kadrlar bilan ta'minlash usullarini talab qiladi. Lekin, bozorda muvaffaqiyat qozonish uchun tashkilotning turli bo‘limlarini bir butun zanjir holatiga keltirishi kerak.