Agrobiologiya fakulteti Kasb ta’limi yo’nalishi 4-bosqich 01-guruh talabasi Tojidinova Nurjahonning Paxtachilik fanidan

15—20  ming  yil  avvalroq  yovvoyi  holda  o’sgan  g’o’zalarning  paxta  tolasidan 

foydalangan  deb,  taxmnn  qilinadi.  Keyinchalik  g’o’za  ekib  dehqonchilik  qilish 

rasm bo’la boshlagan. 

Minglarcha yillar davomida odam o’simlikning eng yaxshi tuplarini tanlab 

borish  yo’li bilan asta-sekin tola sifati  yaxshi, birmuncha  serhosil  madaniy  g’o’za 

navlarini yaratgan. Fo’za dastlabki ekib kelingan joylardan yangi-yangi zonalarga, 

masalan, tropik mintaqadan asta-sekin subtropik mintaqalarga va mo’’tadil iqlimli 

zonalarning birmuncha iliq iqlimli zonasiga, tropik mintaqalarda esa tekisliklardan 

tog’li joylarga ko’chirilgan. 

Minglarcha yillar davomida odam o’simlikning eng yaxshi tuplarini tanlab 

borish  yo’li bilan asta-sekin tola sifati  yaxshi, birmuncha  serhosil  madaniy  g’o’za 

navlarini yaratgan. Fo’za dastlabki ekib kelingan joylardan yangi-yangi zonalarga, 

masalan, tropik mintaqadan asta-sekin subtropik mintaqalarga va mo’’tadil iqlimli 

zonalarning birmuncha iliq iqlimli zonasiga, tropik mintaqalarda esa tekisliklardan 

tog’li joylarga ko’chirilgan. 

Minglarcha yillar davomida odam o’simlikning eng yaxshi tuplarini tanlab 

borish  yo’li bilan asta-sekin tola sifati  yaxshi, birmuncha  serhosil  madaniy  g’o’za 

navlarini yaratgan. Fo’za dastlabki ekib kelingan joylardan yangi-yangi zonalarga, 

masalan, tropik mintaqadan asta-sekin subtropik mintaqalarga va mo’’tadil iqlimli 

zonalarning birmuncha iliq iqlimli zonasiga, tropik mintaqalarda esa tekisliklardan 

tog’li joylarga ko’chirilgan. 

Minglarcha yillar davomida odam o’simlikning eng yaxshi tuplarini tanlab 

borish  yo’li bilan asta-sekin tola sifati  yaxshi, birmuncha  serhosil  madaniy  g’o’za 

---

navlarini yaratgan. Fo’za dastlabki ekib kelingan joylardan yangi-yangi zonalarga, 

masalan, tropik mintaqadan asta-sekin subtropik mintaqalarga va mo’’tadil iqlimli 

zonalarning birmuncha iliq iqlimli zonasiga, tropik mintaqalarda esa tekisliklardan 

tog’li joylarga ko’chirilgan. 

 

G’o’za boshqa qishloq xo’jalik ekinlariga nisbatan farq qilib, bir yo’la uch 

turdagi  qimmatli  mahsulot,  ya’ni  to’qimachilik  sanoati  uchun  xom-ashyo-tola, 

oziq-ovqat uchun yog’-moy, chorva ozuqasi sifatida-kunjara va sheluxa beradi. 

G’o’za  asosan  tola  olish  uchun  ekiladi.  1  tonna  paxta  xom  ashyosidan 

o’rtacha 320-340 kg tola, 560-580 kg chigit olinadi. 340 kg toladan o’z navbatida 

3500-4000 m

2

 mato, chigitidan esa 112 kg moy, 10 kg sovun, 270 kg kunjara, 170 

kg sheluxa va 8 kg lint (momiq) ishlab chiqariladi. 

Paxta  tolasidan  yuqori  sifatli  tekstil  va  texnik  mahsulotlari  (buyumlari) 

ishlab  chiqarilganligi  uchun  ham  sun’iy  tolalardan  farq  qiladi  va  universal 

xomashyo beruvchi tabiiy tolalar guruhiga mansubdir. 

 

Paxta tozalash zavodlarida chigitli paxtadan 34-35 % tola, 60-62 % chigit, 2-

2,5 % momiq (lint) va 1-1,5 % chiqitlar ajratib olinadi. 

Dunyo  miqyosida  to’qimachilik  tolasi  ishlab  chiqarishda  paxta  ulushiga  60 

%  dan  ko’proq  to’g’ri  keladi.  Tolasidan,  asosan,  ip  (kalava)  yigiriladi, 

to’qimachilik buyumlari, kiyim va gigroskopik paxta tayyorlanadi. Undan aviasiya, 

avtomobil,  elektr  va  boshqa  sanoatlar  keng  foydalanadi.  Toladan  parashyutlar, 

baqquvat  iplar,  kirza,  shlanglar,  qayish,  kino-rasm  plyonkalari,  yozuv  qog’ozlari 

kabi ko’plab mahsulotlar tayyorlanadi. 

CHigitdan  presslash  va  ekstraksiya  qilish  yo’li  bilan  paxta  moyi  olinadi. 

Moyi  esa  oziq-ovqat  va  texnik  maqsadlarda  ishlatiladi.  Undan  sovun  pishirishda, 

alif, lak, emal va boshqa bo’yoqlar ishlab chiqarishda foydalaniladi. 

CHigit  tarkibida  gossipol  pigmenti  (zaharli  organik  birikma)  bo’lib,  moy 

olish  jarayonida  ajratib  olinadi  va  undan  ham  har  xil  sintetik  moddalar  ishlab