Agrobiologiya fakulteti Kasb ta’limi yo’nalishi 4-bosqich 01-guruh talabasi Tojidinova Nurjahonning Paxtachilik fanidan

50-60 kg momiq, 60 kg o’simlik oqsili, 300 kg sheluxa olinadi.  

Paxta  tolasining  o’ziga  xos  xususiyati  boshqa  tabiiy  va  sun’iy  tolalarda 

uchramaydi.  SHuning  uchun  ham  u  elastiklik  xususiyatiga  ega  bo’lib, 

to’qimachilik  dastgoxlarida  ular  bir-biri  bilan  yaxshi  ulanadi.  Paxta  tolasidan 

to’qimachilik sanoatida keng foydalanib, har xil gazlamalar to’qilishidan tashqari, 

undan  g’altak  ip,  arqon,  jilvir,  baliq  tutadigan  to’r,  tasma,  transportyor  lentalari, 

rezina  shlanglar  uchun  maxcuc  to’qimalar,  filtrlar,  elektr  simlarining  ustini 

o’raydigan  to’kima  va  boshqalar  tayyorlanadi.  Ayrim  paxta  navlariniig  tolasidai 

avtomobil  shinalarida  qistirma  (prokladka)  uchun  ishlatiladigan  maxsus  kord 

to’qimasi,  shuningdek,  parashyut  qilinadigan  material,  kirza  va  boshqa  narsalar 

tayyorlapadi.Paxta  tolasidan  foydalanib  tsellyuloid,  foto-kino  lentalar,  laklar,  eng 

yuqori  sifatli  yozuv  qog’ozlari  va  boshqa  ko’plab  xilma-xil  materiallar  hamda 

---

buyumlar  tapyorlanadi.  Ipak  gazmollarni  to’qishda  paxta  tolasini  ularga 

aralashtirib ishlatish mumkin 

Paxtaning  chigiti  ham  nihoyatda  qimmatli  mahsulot  hisoblanadi.  Tolasi  ajratib 

olingan  chigitning  bir  qismi  ekish  uchun,  asosiy  kismi  esa  xilma-xil  mahsulotlar, 

xususan    moy    olishda    ishlatiladi.      CHigit    moyi    oziq-ovqatga  ishlatiladi, 

shuningdek,  texnik  maqsadlari  uchun  foydalaniladi.  Tozalangan  chigit  moyi 

konserva  sanoatida  keng  ko’lamda  qo’llaniladi,  shuningdek,  undan  margarin,  kir 

sovun,  atir  sovun,  texnika  moyi,  alif  tayyorlashda  ham  foydalaniladi.  CHigit 

moyidan glitserin, stearin va boshqa bir qancha mahsulotlar olinadi. 

Moyi  olingandan  keyin  qolgan-kunjara  chorva  mollarining  ayrim-  turlari  uchun 

durustgina kontsentrat — to’yimli oziq hisoblanadi. 

CHigit  mag’izidan  gossipol  degap  zaharli  modda  ajratib  olinadi.  Bu  modda 

polimerlar,  lak,  issiqqa  chidamli  qoplamalar,  dorivor  preparatlar,  bo’yoqlar  va 

boshqa.  materiallar  ishlab  chiqarishda  ishlatiladi.  Moy  zavodi  chiqindisi 

hisoblangan  gudron  (gossipol  smolasiga  o’xshash)  issiqqa  nihoyatda  chidamli 

bo’ladi,  shuning  uchun  undan  qolip  tayyorlashda  va  issiqqa  chidamli  lak  ishlab 

chiqarishda foydalanish mumkin. 

Linter  paxta  nomi  bilan  yuritiladigan  chigit  tukidan  issiq  kiyimlarga  solishda, 

matras-to’shak,  mebellar  tayyorlashda,  meditsinada  ishlatiladigan  paxta, 

tsellyuloza  ishlab  chiqarishda,  sun’iy  soch,  sun’iy  charm  va  ipak,  sun’iy  oyna, 

linoleum,  plastmassalar,  avtomobil  laki,  tselofan,  qotoz,  ebonit,  portlovchi 

moddalar va hokazolar ishlab chiqarishda foydalaniladi. 

SHulxa  deb  ataladigan  chigit  po’chog’i  (po’sti)  dan  ham  potash,  texnik  spirt 

olinadi,  lak,  o’rov  (  rulon)  qog’oz  lari,  karton,  elektroizolyatsion  buyumlar 

tayyorlanadi.  SHulxada  pentazonlar  ko’p  bo’ladi,  undan  furfurol  (moy-simon 

suyuqlik)  olinadi.  Furfurol  qimmatli  smolalar  va  plastmassalar  tayyorlashda 

ishlatiladi. 

G’o’zapoyadan  asosan  o’tin  o’rnida,  qisman  esa  qurilish  taxta  plitalari 

tayyorlashda  va  mebel  ishlab  chiqarishda  foydalaniladi.  YUqumli  kasalliklar, 

masalan,  vilt  bilan  kasallanmagan  dalalardagi  g’o’zapoyalarni  mashinalarda 

maydalab, organik o’g’itlarga aralashtirib yerga solish ham mumkin. 

G’o’zapo’choq  ham  nihoyatda  qimmatli  hisoblanadi,  chunki  uning  tarkibida 

ko’plab  oshlovchi  modda  bo’ladi.  G’o’za  bargida  ko’p  miqdorda  organik 

kislotalar,  jumladan,  olma  va  limon  kislota  bor.  Bu  kislotalarni  g’o’zaning  o’suv 

davri tugallangandan keyin sanoat yo’li bilan olish mumkin. 

Nihoyat,  g’o’za  sershira  (serasal)  o’simliklardan  hisoblanadi,  gektaridan  100-200