Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
 
 
 
 
 
 

---

 
433 
BUXGALTERIYA BALANSINING TURLARI, TARKIBIY TUZILISHI VA 
UNGA QO‘YILADIGAN TALABLAR 
 
A.S. Boltayev 
– TDAU, kata o‘qituvchi, PhD
T.M. Zohidov 
– TDAU, magistrant 
 
Jahon amaliyotida 
«
buxgalteriya hisobi biznes faoliyatini o‘lchash, kuzatish 
va umumlashtirish, moliyaviy ma’lumotlarni sharhlash va natijalarini rahbariyat va 
boshqa manfaatdor tomonlarga samarali biznes qarorlarini qabul qilishga yordam 
berish uchun yetkazish tizimi
»
sifatida, tahlil esa 
«
korxona uchun biznes 
imkoniyatlarini aniqlash va yaratish, eng maqbul loyihaga investitsiya qilish 
yo‘llarini aniqlash va nihoyat yangi biznes va texnik yechimlarni amalga oshirish 
uchun amalga oshiriladigan biznesni tahlil qilish faoliyatini tavsiflovchi bilim 
sohasi
»
sifatida qaralmoqda. Shu sababli, buxgalteriya balansining moliyaviy 
hisobot asosiy shakli sifatidagi muammolari va uslubiy jihatlarini rivojlantirish 
muhim masala hisoblanadi. 
Jahon amaliyotida buxgalteriya hisobi va tahlil bo‘yicha keng ko‘lamli ilmiy 
tadqiqotlar olib borilmoqda. Ilmiy tadqiqotlar natijalari asosida buxgalteriya hisobi 
va tahlil moliyaviy menejmentning muhim bo‘g‘inlari sifatida ilgari surilayotgan 
bo‘lsada, agrar sohada faoliyat yuritayotgan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar 
buxgalteriya balansining moliyaviy hisobot asosiy shakli sifatidagi muammolari 
alohida ilmiy tadqiqot ob’ekti sifatida yetarlicha o‘rganilmagan. Bugungi kunda 
jadal iqtisodiy o‘zgarishlar, raqobat muhitining kuchayishi, amalga oshirilayotgan 
islohotlar agrar sohada faoliyat yuritayotgan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar 
faoliyatini ilmiy, me’yoriy-uslubiy va tashkiliy jihatdan to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish va 
muntazam tahlil qilib borish zaruratini ko‘chaytirmoqda. Shuningdek, buxgalteriya 
balansining moliyaviy hisobot asosiy shakli sifatidagi muammolari va uslubiy 
jihatlarini rivojlantirishga yetarlicha ahamiyat berilmayotganligi bu borada 
muammolar bu borada ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borishni taqozo etmoqda. 
O‘zbekistonda 
qishloq 
xo‘jaligi 
va 
oziq-ovqat 
tarmog‘ining 
raqobatbardoshligini oshirishga qaratilgan islohotlarni yanada chuqurlashtirishda 
davlat siyosatini tubdan takomillashtirishga yo‘naltirilgan ustuvor yo‘nalishlarda 
belgilangan vazifalar ijrosini ta’minlash zarurati ham buxgalteriya hisobi 
axborotlaridan foydalanuvchilar ko‘lamini ancha kengaytirib, o‘z vaqtida aniq va 
ishonchli axborotlar olish ehtiyojini kuchaytirmoqda. Xususan, agrar sohada 
faoliyat yuritayotgan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarda moliyaviy hisobot asosiy 
shakli sifatida buxgalteriya balansining uslubiy jihatlarini rivojlantirishdagi 
muammolar bu borada ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borishni taqozo qiladi. 
Xo‘jalik yurituvchi subyektning hisobotlari uchta asosiy mezon bo‘yicha 
turkumlanadi: 
-
Axborotlar hajmiga ko‘ra; 
-
Tuzilish maqsadiga ko‘ra; 
-
Davriyligi bo‘yicha. 

---