Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
404 
жамияти ҳисобот даврида фойдалана олмаган. 
1-жадвал 
“НАМУНА” масъулияти чекланган жамиятда ишлаб чиқарилган ва 
сотилган “А” маҳсулот тўғрисида маълумот 
№ 
Кўрсаткичлар 
Ҳисобот йили 
Ўзгариши 
(+;-) 
Режа 
Ҳақиқатда 
1 
Ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдори, дона 
30000 
28886 
-1114 
2 
Сотилган маҳсулот миқдори, дона 
29855 
28791 
-1064 
3 
Товарлилик даражаси, % 
99,52 
99,67 
+0,15 
4 
Бир бирлик маҳсулотнинг ўртача сотиш 
баҳоси, сўм 
5000 
5087 
+87 
- иккинчи омил, товарлилик даражасининг режага нисбатан ҳақиқатда 
0,15 фоизга ошиши, сотилган маҳсулот миқдорини 44 донага кўпайишига 
таъсир кўрсатган: 
±∆СМ
т
= (Т
1
– Т
0
) × М
1
= (0,9967 – 0,9952) × 28886 = +44 дона 
Худди шундай тартибда сотилган маҳсулот физик миқдори режаси 
бажарилишининг таҳлили ҳар бир маҳсулот тури ва умумий корхона бўйича 
ҳам амалга оширилиши мумкин. 
Агарда ҳисобот йилида ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳақиқатда тўлиқ 
сотилмаган тақдирда (бир қисми кейинги даврга ўтганда), ҳисобот йилида 
сотилган маҳсулот миқдорининг ўзгаришига қуйидаги омиллар таъсир 
кўрсатади: 
-
тайёр маҳсулотнинг йил бошига бўлган қолдиғининг ўзгариши
(Т
йб1
- Т
йб0
); 
-
ҳисобот йилида ишлаб чиқарилган тайёр маҳсулот ҳажмининг 
ўзгариши (ТК
1
- ТК
0
); 
-
тайёр маҳсулотларнинг бошқа сабаблар билан чиқиб кетиши (ТЧ
1
- ТЧ
0
) 
-
тайёр маҳсулотнинг йил охирига бўлган қолдиғининг ўзгариши
(Т
йо1
-Т
йо0
) 
Ушбу омилларнинг сотилган маҳсулот миқдорининг (СМ) ўзгаришига 
таъсирини “Балансли боғланиш” усули орқали аниқлаш мумкин. Бунинг 
учун аввало товар баланси тузилади. Уни қуйидагича математик формула 
(товар баланси) кўринишида ифодалаш мумкин: 
ТЗ
йб
+ ТК = СМ + ТЧ + ТЗ
йо 
Мазкур формулага асосан ҳар бир миқдорни қолганларининг алгебрик 
йиғиндиси кўринишида тасвирлаш мумкин. Бунда сотилган маҳсулот 
миқдорини қуйидаги функционал боғлиқликда ифодалаш мумкин:
СМ = ТЗ
йб
+ ТК – ТЧ -ТЗ
йо 
Юқоридаги омилларнинг сотилган маҳсулот миқдорига таъсири 
“НАМУНА” масъулияти чекланган жамият маълумотлари асосида таҳлил 
қилиб ўрганганилганда қуйидаги маълумотларга эга бўлинди (2-жадвал). 
2-жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, сотилган тайёр 
маҳсулот ҳажми ҳисобот йилида режага нисбатан 74270 минг сўмга 

---