Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
317 
boshqaruv jarayoniga inson omillari ta’siri bo‘yicha klassifikatsiya tuziladi. 
Asosiy inson omilarini aniqlashda anketalar va mutaxassislar bilan suhbatlar, 
hamda bog‘-mevachilikka ixtisoslashgan fermer xo‘jaliklarida o‘tkaziladigan 
tadbirlar bo‘yicha ma’lumotlar yig‘ilib ularga asoslangan holda matematik model 
yaratiladi.
Tuzilgan modellarni alohida qo‘llanilganligidagi samaradorlik hamda 
modellar sistemasi tuzilib samaradorlik taqqoslanadi va takliflar ishlab chiqiladi. 
Jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy sohasida inson omilining faollashuvi 
demokratiyaning rivojlanishiga xizmat qiladi. Bunday faollashuv endi 
rivojlanayotgan davlatlar iqtisodiyotida, ayniqsa, muhim ahamiyat kasb etadi.
Insonning xulq-atvori va faoliyatiga ta’sir etuvchi insoniy sifatlarning har 
biridan alohida foydalanish yoki bir tomonlama qarab chiqish hech qachon 
kutilgan natija bermaydi, chunki insoniy omillar majmuasi bir-biridan uzviy 
bog‘langan holda mavjud bo‘ladi. SHuning uchun inson faoliyatini tashkil 
etuvchi insoniy omillar majmuasi birgalikda qaraladi. 
Xulosa qilib aytganda boshqaruvda bunday yondoshuvni qo‘llash texnologik 
hamda insoniy omillar bilan birga bog‘-mevachilikka ixtisoslashgan fermer 
xo‘jaliklarini boshqarishda samara beradi.
 
 
ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ МАҲСУЛОТЛАРИНИ ЕТИШТИРИШ ВА 
ҚАЙТА ИШЛАШДА АГРОКЛАСТЕРЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ
 
М.С. Юсупов,
 ТДИУ доценти, PhD 
Г.И. Жўраева,
 ТДИУ таянч докторанти 
Пандемия туфайли юзага келган глобал инқироз озиқ-овқат таъминоти 
ва хавфсизлигини таъминлашга бутунлай янгича ёндошувни талаб этмоқда. 
Жумладан, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ҳўл, дастлабки ва чуқур қайта 
ишланган ҳолда истеъмолчиларга етказиб бериш тизимини такомил-
лаштириш, бу тизимда агросаноат кластерлари орқали қўшилган қиймат 
занжирини ривожлантиришнинг аҳамияти ортиб бормоқда. 
“Клaстeр” тушунчaси нимa вa унинг мoҳияти нимaдa? “Кластeр” 
назариясининг кўп қирралилиги, унга нисбатан турли xил илмий ёндашувлар 
шаклланишига сабаб бўлди. Википедияга кўра “кластер” атамаси (инглиз 
тилидан cluster - тўпланиш, гуруҳ, даста) маълум хусусиятларга эга ҳамда 
мустақил бирлик сифатида қараш мумкин бўлган бир хил тусдаги бир нечта 
элементларнинг ягона мақсад йўлида бирлашуви, тўпланиши ҳамда гуруҳ 
маъноларида ишлатилади [1]. 
Майкл Портерга кўра “кластeр – гeoграфик нуқтаи-назардан бир жойда 
тўпланган ўзарo бoғлиқ кoмпаниялар (ишлаб чиқарувчилар, хомашё етказиб 
бeрувчилар, xизмат кўрсатувчилар) ҳамда уларнинг фаолиятига алoқадoр 
ташкилoтлар (илмий тадқиқот муассасалари, технопарклар, тармоқ 

---