Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИ МУСИҚАГА ҚИЗИҚИШНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА 
ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ АХАМИЯТИ 
 
НУРМАТОВА И.Т., ТДПУ. 
 
Мусиқа саньати - умумий ўрта таьлим мактабларидаги бошланғич синф ўқувчиларини хар томонлама 
тарбиялаш ва уларни баркамол этиб шакллантиришда асосий омил бўлиб хизмат қилади. Мусиқа санъати - ёш 
авлоднинг камолга етишида нафосат тарбиясининг мухими омили хисобланади. Мусиқа асари орқали 
бошланғич синф ўқувчилари теварак-атрофдаги нарса ва ходисаларни мусиқанинг турли товушлари воситасида 
образли ифодалайдилар. Таниқли ёзувчи Виктор Гюго "Сўз тугаган жойда мусиқа бошланади", яъни сўз орқали 
ифодалаш қийин бўлган мураккаб туйғуларни ифодалашда мусиқа ёрдамга келади деб бежиз айтмаган. 
Ўқитувчи мусиқанинг таъсирчан кучидан фойдаланиб, ўқувчиларнинг маънавий ахлоқий ва бадиий 
маданиятини ўстириш мақсадида турли мазмун, метод, шакл ва воситалардан мохирона фойдаланиш орқали 
белгиланган мақсадига эришади. 
Таълим жараёнида ўқувчилар мусиқанинг хаётийлиги, мазмуни ва жанрлари, тузилиши ва шакли, 
нотага қараб куйлаш, икки овозда куйлашнинг бошланғич малакаларини эгаллайдилар. Мусиқа асарининг 
характери, сурьати, мазмуни ва ифода воситаларини аниқлашда, мусиқий асарларни тахлил қилишда фаол 
қатнашадилар. Шунингдек, ўқувчилар мусиқий ритмик харакатларни бажариш, чолғу асбобларда ижро этиб, 
мусиқага ритмик жўр бўлиш, қўшиқ ларни жозибали куйлай олиш малакасига эга буладилар. Бу жараён 
мактабдан бошлаб шаклланади ва бошланғич синф ўқувчиларининг ички дунёсини бойитиш билан бирга бутун 
хаёти давомида унга хамрох бўлади. Мусиқий нафосат тарбиясининг ўзаги - бошланғич синфлардан 
бошланади. Бошланғич синфларда мусиқа санъати ва маданияти дарсларини қизиқарли, унумли ўтиш ва 
211 

---

болаларнинг мустахкам билим олишлари учун мусиқа ўқитувчисининг ўзи дарсларда бериладиган барча ўқув 
материалларини пухта эгаллаган бўлиши лозим.
Хозирги кунда таълим жараёнида интерфаол методлар, инновацион технологиялар, педагогик ва 
ахборот технологияларни ўқув жараёнига қўллашга бўлган қизиқиш кундан-кунга ортиб бормоқда. Мусиқа 
ўқитувчиси янги инновацион технологияларни дарс жараёнида қўллаганда бошланғич синф ўқувчиларининг 
имкониятлари ва эхтиёжларидан келиб чиққан холда ўзгартириши ёки шулар асосида ўқитиш жараёнида 
ўзининг муаллифлик технологияларини яратиши мумкин. Янги педагогик технологиялар ва интерфаол 
методлардан фойдаланишда ўкитувчи дастлаб бу технологияларнинг мақсади, мазмуни, қўллаш усулларини 
атрофлича ўрганиб дарсни режалаштириши зарур. Акс холда, дарс самарадорлигини оширишда бирор натижага 
эриша олмаслигии мумкин.
Маълумки, хар бир фаннинг ўзига хос хусусиятлари булади. Мусиқа маданияти дарсларининг асосий 
хусусиятлари куйидаги фаолиятлар билан боглик: 
-
вокал-хор машқларини куйлаш оркали қўшиқ айтиш малакаларини эгаллаш; 
-
қўшиқ лар урганиш ва куйлаш; 
-
мусиқа асарини тинглаш ва идрок этиш; 
-
мусиқа саводи; 
-
мусиқавий ритмик характлар; 
-
мусиқа асари яратувчилари, ижодкорлари хақида билим, малака ва кўникмага эга булиш; 
Мусиқа дарсларининг таркибий кисми бўлган бу фаолиятлар барча ўқувчилар иштирокида, бир 
вақтнинг ўзида амалга оширилади. Шу сабабли, ўқитувчи дарснинг мақсади ва турли мусикий фаолиятлар 
кетма-кетлигини режалаштиришда интерфаол методларнинг энг оптимал усул ва воситаларини танлаши зарур. 
Жумладан, мусиқа асари яратувчилари бастакорлар ижоди билан таништиришда "БББ" методи, халк чолғу 
асбоблари билан таништириш ва туркумлашда "Тармоклар" методидан, якканавозлик, жўрнавозлик, 
яккахонлик, чолғу ансамблларини таништиришда "Блиц-уйин" методи, "Бумеранг", "Ақлий хужум" ва 
бошқалардан фойдаланиш мумкин.
Мусиқа дарсларида инновацион технологияларни қўллаш - бу педагогик стратегия бўлиб, ўқувчиларда 
мавзуни чуқур ўрганишга ёрдам берибгина қолмай, балки аниқ фикрни эркин, кетма-кетликда узвий боғланган 
холда баён этишни ўргатади. Мусиқа дарсларида қўлланиладиган бу методлар ўқувчиларни мавзуни чуқур 
эгаллашларига ёрдам бериб, ўқувчиларда мавзуга тааллукли бўлган тушунча ёки аник фикрларини эркин ва 
очик равишда кетма-кетлик билан узвий боғланган холда ифодалашга ёрдам беради.