Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

 
TA’LIM JARAYONIDA O’QITUVCHI INNOVATSION FAOLIYATINING O’RNI 
 
 
 
 
 
USMONOVA M. A., JDPI. 
 
Biz yoshlarning mamlakat rivojiga qo’shadigan hissamiz intellektual salohiyatimizdir. Zero intellektual 
salohiyat mukammalligi ta’lim jarayonini innovatsionlashini taqazo etadi. Hozirgi davr talabi ta’limda innovatsion 
texnologiyalarini joriy etishdir. Innovatsiya bo’yicha juda ko’p, mazmun mohiyati, ichki tuzilishiga ko’ra texnikaviy, 
iqtisodiy, tashkiliy, boshqaruv va boshqa innovatsiya turlariga ajratilgan. Innovatsiyaning belgilari sifatida uning 
ko’lami (global va lokal), xayotiy davrining o’lchamlari (bosqichlarga ajratilgan va tahlil qilish), amaliyotga tatbiq etish 
jarayonining qonuniyatlari ajratib ko’rsatilgan. 
Innovatsiya – maqsadga yo’naltirilgan o’zgarishlar bo’lib, ma’lum ijtimoiy birlikka muassasa, uyushma, jamoa 
va guruxlarga yangi va nisbatan barqaror bo’lgan elementlarni umumiy holda xalqning ma’naviy-madaniy 
munosabatlarni va mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi bilan bog’liq bo’lgan yangiliklarni kiritishdir. 
“Innovatsiya” tushunchasi doimo bir xil ma’noda ta’riflanmaydi, ko’p hollarda u “yangilik kiritish” tushunchasi sifatida 
ko’riladi, “innovatsion jarayon” tushunchasi esa, yangilik yaratish va ularni o’zlashtirish hamda ta’lim muassasasi 
amaliyotida samarali qo’llashni ifodalaydi 
baning mavjud imkoniyatlaridan ustalik bilan foydalanib, uning aqliy salohiyatini ishga solib, rivojlanishini 
ta’minlaydi.
O’qitish turlari: 
 An’anaviy ta’lim 
 Noan’anaviy ta’lim 
 Rivojlantiruvchi ta’lim 
 Muammoli ta’lim 
 Dasturlashtirilgan ta’lim 
324 

---

 Evristik ta’lim 
 Masofali ta’lim 
 Andragogika
 Turli darajali 
 Modul tizimli 
 Interfaol ta’lim 
 Informal ta’lim 
 Rasmiy ta’lim 
 Norasmiy ta’lim 
Dars o’tish davomida o’qituvchi shunday usullardan foydalanish kerakki, talabalar o’zlarini shaxs sifatida his 
qilishsin. Bu - har bir talaba har bir darsda o’zining bahosini olishi, masalalarni o’zi tanlab olishda namoyon bo’ladi. 
Har kim o’z guruhida himoya ostida, hech kim uning bilimiga shubha bilan qaramaydi. 
O’qituvchining innovasion faoliyati asosida notiqlik mahorati birlamchi o’rin tutadi bular: 
• Savol berish mahorati; 
• Eshitish mahorati; 
• Tana tilida tushuntirish mahorati; 
• Hikoya tuzish mahorati;
• Axborotni xotirada saqlash va uni uzatish mahorati va hokazo.
O’qituvchining innovasion faoliyatida vaqt muhim o’rin tutadi. Vaqt menejmenti; 
Vaqt–nima?
Nima uchun?
Qanday qilib?
“Vaqt o’g’rilari” omadli inson bo’lib etishishimizda bizga to’sqinlik qiladi. “Agar vaqtni 
boshqarmasang, u qo’lingdan uchib ketadi”, deb ta’kidlaydi Serill Parkinson. Vaqt haqida Vilfredo Paretto 
80/20 qoidasida shunday deydi, “Inson umrining 80,0 %ini mayda-chuyda, keraksiz ishlarga, 20,0%ini muhim, 
dolzarb ishlarga sarflar ekan”. Devid Eyzenxauer matrisasi mohiyati esa, “Ishlarni muhim-muhim emas, 
dolzarb-dolzarb emasga toifalash”, deb ta’kidlaydi 
O’qituvchining innovasion faoliyatida mahorat, ijodkorlik, novatorlikni asos deb oladigan bo’lsak, u holda 
IMAK-Ishontirish maktabi texnologiyasiga to’xtalib quyidagi savollarga javob beramiz: 
1. Talabalarni ishontirish va uning shakllari. 
2.  Pedagogik - psixologik ta’sir turlari. 
3. O’z-o’ziga ta’sir etish. 
4. Autotrenirovka. 
Oliy pedagogik ta’limdagi dars - pedagogik ijodkorlikning asosiy maydonidir. O’qituvchining asosiy 
pedagogik ehtiyoji - o’rgatish, etkazib berish - aynan dars jarayonida amalga o’qitishda majbur qilmaslikni talab qiladi. 
Pedagogik hamkorlikning xususiyatlaridan biri - darsda talabadagi qo’rquvni yo’qotish, uni erkinrok, dadilrok 
ishtirokini ta’minlash, oshiriladi. Shunday ekan, dars oliy pedagogik ta’lim jarayonini tashkil qilishga innavasion 
yondashuvni, yangicha munosabatni talab qiladi. 
Darslar jarayonida o’qituvchi oldida muhim bir masala turadi, ya’ni talabalarni ilg’or zamonaviy bilim 
olishga jalb qilish, ularni innovaтsion ta’lim sari olg’a harakatlantirishdir. Bu esa o’qituvchi va talabalarni birgalikdagi 
mehnatga jalb qiladi. Buning uchun, talabalarni o’zining kuchiga ishontirish, unga jiddiy, ijod qilishga qodir shaxs 
sifatida qarashdir. 
Pedagogik jamoa a’zolarini innovatsion jarayonga jalb etish alohida bir jamoa a’zosining faoliyatiga yoki bugun jamoa 
faoliyatiga bog’liq bo’lishi mumkin, innovatsiyalarning tatbiq etishning natijaviyligini tekshirish ularning 
samaradorligini baholash masalalarini hal etishni talab etadi.