Afg‘oniston 1918-1945 yillarda Reja

Afg‘oniston ikkinchi jahon urushi yillarida.
Yevropada urush boshlangandan keyin 1939 yil sentyabrida Afg‘oniston hukumati neytralitet siyosatini o‘tkazish yo‘lini e’lon qildi. Shunga qaramay nemis va italyan agenturasi Afg‘onistonda uning hududidan antisovet diversiyalar, shuningdek, afg‘on – xind chegarasida harbiy avantyuralar tashkil qilishda foydalanishga harakat qilib ko‘rdi. Sobiq sovet – afg‘on chegarasiga tutash mamlakatni shimoliy rayonlarida fashist agentlarini qo‘poruvchilik faoliyati gitlerchilar germaniyasini sobiq sovet Ittifoqiga hujumidan keyin keskin kuchaydi.
1941 yil oktyabrida Afg‘oniston hukumati sobiq SSSR va Angliya hukumatining murojatlari munosabati bilan mamlakatdan german va italyan elchixonalari a’zolari bo‘lmagan nemis va italyan fuqorolarini chiqarib yubordi. 1941 yil noyabrda Qobulda yig‘ilgan Katta jirha (aholi vakillari yig‘ilishi) Afg‘onistonni neytralitetga rioya qilishda qat’iyligini bildirdi. Barcha urush yillarida Afg‘oniston neytralitet siyosatiga amal qilib keldi.

Afg‘oniston urushda ishtirok etmaganligiga qaramay jahon xo‘jalik aloqalarini izdan chiqishi tufayli birmuncha iqtisodiy qiyinchiliklarni boshdan kechirdi. Keng iste’mol sanoat tovarlarining importini keskin qisqartirish ularni o‘tkir yetishmovchiligiga va narxlarni o‘sishga olib keldi. Moliyaviy ahvol ham yomonlashdi, chunki davlat byudjeti daromadlarini anchagina qismini tashkil qilgan bojxona tushumlari keskin qisqarib ketdi. Qog‘oz pullarni ko‘plab chiqarilishi inflyatsiyani keltirib chiqardi. Mamlakatdagi mavjud ijtimoiy shart – sharoitlar afg‘on dehqonlariga 1943-1944 yilga qurg‘oqchilik va shuningdek 1944-1945 yil qishida misli ko‘rilmagan sovuqlar oqibatlarini yengib o‘tishni qiyinlashtirdi.

Urush davrida imperialistlar Afg‘onistonning iqtisodiy qiyinchiliklardan mamlakatda o‘z mavqelarini mustahkamlash uchun foydalanishga urindilar. Angliya monopoliyachilari afg‘on savdogarlari uchun Britaniya Hindistoni bilan savdo – sotiq sharoitlarini yomonlashtirdilar. AQSH kompaniyalari eksportni qariyib yarmini tashkil qilgan afg‘on qorako‘lini sotish ishlarini monopollashtirdilar.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Karimov I. A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T., “Sharq”. 1998.
2. Karimov I.A. Yuksak manaviyat yengilmas kuch. T., “Ma`naviyat” 2008.
3. Karimov I.A. Jahon moliyaviy – iqtisodiy inqirozi , O`zbekiston sharoitida uni bartaraf etish yo`llari va choralari. T., “O`zbekiston” 2009.
4. Hidoyatov G.A. Из истории Англо- русских отношений в Средней Азии. Т. Фан. 1969.
5. Рейснер И.М.Развития и образования государсва у афганецев. М., Наука, 1964.
6. Ганковский Ю.В.Империя Дуррани. М., 1958.
7. Халфин Н.А. Провал Британской агрессии в Афганистане. XIXв начало XX в М., 1959.
8. Массон В.М., Рамадин В.М. История Афганестана. М.,
Нака, 1964.
9. Фармонов Р, Содиқов О. Жахон тарихи. Т., “Мерос”.2004.
10. Nafasov M va boshqalar. Jahon tarixi. T., “Meros”.