Afg‘oniston 1918-1945 yillarda Reja

Afg‘oniston 30- yillarda .
Yangi hukumatni ichki siyosati pomeshchik – burjua davlatini mustahkamlashga qaratildi. Pomeshchik va savdogarlar manfaatlariga mos tushuvchi markaziy hokimiyatni mustahkamlash yo‘lini tutib, Nodirshoh hukumati ayni vaqtda qabila boshliqlari va ruhoniylarni ba’zi imtiyozlarini qayta tikladi. Musulmonruhoniylari maorif va sud tizimida ilgari o‘rnini egalladi. Lekin ular faoliyati davlat tomonidan nazorat qilinadigan o‘ldi. Shu bilan birga boshqaruvda savdo burjuaziyasining yuqori qatlami qatnashgan bo‘ldi.
Yangi hukumatni siyosati 1931 yil e’lon qilingan Konstitutsiyada o‘z aksini topdi. Konstitutsiya ruhoniylarni maorif va huquq sohasidagi mavqesini mustahkamladi. Qabila zadagonlarining markaziy va mahalliy hokimiyat organlari faoliyatida to‘g‘ridan – to‘g‘ri ishtirokini ta’minlash.
Ayni vaqtda u qonunchilik sohasida maslahat huquqiga ega bo‘lgan doimiy saylab qo‘yiladigan organ xalq kengashini ta’sis etdi.
1931 yil Konstitutsiyasi afg‘on davlatini absalyut monarxiyadan konstitutsion monarxiyaga rivojlanish yo‘lida yangi qadam edi. U mamlakatda yuzaga kelgan pomeshchiklar va milliy yirik savdo kapitali vakillaridan iborat hukumron doiralar bloki manfaatlariga mos tushardi. Imperialistlar kirdikorlariga qaramay nodirshox xukumati SSSR bilan yaxshi qo‘shnichilik munosabatlarini saqlash yo‘lini tutdi. Bu mamlakatni siyosiy va iqtisodiy manfaatlariga , uning jamoatchiligi, tadbirkor doiralar istaklariga mos tushardi. 1931 yil 24 iyunda Afg‘oniston bilan sobiq SSSR o‘rtasida neytraliter va o‘zaro hujum qilmaslik haqida shartnoma tuzildi.
1933 yili Nodirshox vafotidan so‘ng , uning o‘rniga o‘g‘li 1973 yilgacha afg‘oniston shohi bo‘lib turgan muhammad Zoxir shox taxtga chiqdi. Zokir shohni hokimiyatga kelishi bilan ichki va tashqi siyosatda aytarli o‘zgarish bo‘lmadi.
Afg‘onistonda 30 - yillarda milliy savdo kapitalini qattiq markazlashtirish ruy berdi. Yirik aksionerlik shirkatlar mamlakat iqtisodiyotida muhim mavqelarni egalladilar. Dastlabki davrda ular faoliyatida asosan ichki bozorda import sanoat mollarini sotish, qishloq xo‘jalik xom ashyosini eksport qilishdan iborat bo‘ldi.
Tashqi savdo operatsiyalarini boshqarishdagi monopoliya huquqlarini davlatdan olib , shirkatlar mamlakat tashqi savdosidan ingliz – xind savdo – mudxo‘rlik kapitali vakillarini siqib chiqardilar.
Afg‘oniston milliy iqtisodiyotini rivojlanishga sobiq sovet - afg‘on iqtisodiy aloqalarini kengayishi ma’lum darajada ta’sir ko‘rsatdi.
Afg‘onistonda urush arafasi yillarida davlat sarmoyalari ishtirokida yengil sanoat bir qancha korxonalari qurildi, bular mamlakatni o‘z sanoat ishlab chiqarishini barpo etilishini boshlanishiga asos soldi. Bir qator muhim korxonalar sobiq SSSR yoodamida qurildi.
Urush arafasi yillarida imperialistik mamlakatlar Afg‘onistonni siyosiy va iqtisodiy bo‘ysundirishga intilishlarini to‘xtatmadilar. Ayniqsa bunda Gitler Germaniyasi va Italiya faollikni namoyon qildi. Germaniya monopoliyalari Afg‘oniston bilan iqtisodiy aloqalarni kengaytirdilar. Nemis va italyan “mutaxassis” va “maslahatchilari” mamlakat armiyasi va davlat apparatiga suqilib kirdilar. Fashist ainturasi ayniqsa sobiq sovet – afg‘on munosabatlarini izdan chiqarishga qattiq harakat qildi.