Ҳаётй [ажойиб саргу з а ш тлар гр

РОБИНЗОННИНГ КАЛЕНДАРИ. РОБИНЗОННИНГ 
УЗ УЙИНИ ТУЗАТИБ ОЛГАНИ
Оролга жойлашиб олганимдан кейин кўп ўтмай, ка- 
лендарь юргизай, бўлмаса кун ҳисобини унутиб қўйиб 
ҳатто якшанба кунини ҳам бошқа куплардан ажрата 
олмай қоламан, деган фикр хаёлимга келди.
Қалендарни мана бундай ясадим: катта бир ғўлани 
болта билан йўниб, уни довул мени денгиздан чиқариб 
ташлагап жойга олиб келиб қумга ўрнатдим, бу ғўла- 
нинг тепасига тахта қоқдим, кейин пичоқ билан тахтага 
катта-катта ҳарфлар ўниб .^уйидаги сўзларнн ёздим:
43
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

«Мен 1659 йил 30 сентябрда бу оролга дастлаб мана 
шу ердан кириб келдим».
Шу кундан бошлаб ҳар куни шу устунга чизиҳлар 
йўниб қўябошладим. Ҳар олти чизиқдан сўнг бир узун- 
роқ чизиқ чиздим, бу чизиқ якшанба кунини билдирар 
эди, ундан ҳам узунроҳ чизиҳ эса ҳар ойнинг биринчи 
кунини кўрсатар эди. Шундай қилиб календаримни бош- 
лаб юбордим ва унда кунлар, ҳафта, ой ва йилни қайд 
қилиб бордим.
Кемадан ўн бир марта қатнаб олиб ўтган нарсала- 
римни бирма-бир айтиб чиқиб, гарчи унча аҳамияти 
бўлмаса ҳам, лекин менга кўп асқотган майда-чуйдалар 
тўғрисида гапирмай ўтибман. Масалан, кема капитани 
ва унинг ёрдамчиси каютасидан сиёҳ, перо, қоғоз, уч- 
тўртта компас, астрономия асбоблари, кузатув трубаси, 
жуғрофия харитаси ва кема журналини топиб олдим. 
Бу нарсаларнинг ҳаммасини бир сандиққа солиб қўй- 
ган бўлсам ҳам, буларнинг керак бўлиш-бўлмаслигини 
ўзим билганим ҳам йўқ. Кемадан португалиялилар ти- 
лида ёзилган бир неча китоб ҳам топиб олдим. Кемада 
икки мушугимиз ва бир итимиз- бор эди. Мушукларни 
қайиққа солиб олиб ўтдим, ит эса мен кемага биринчи 
сафар борганимдаёқ сувга сакраб тушиб, орқамдан су- 
зиб ўтган эди. Бу ит кўп йиллар менга энг яқин ёр- 
дамчи, юпанч ва умид нишонаси билан яшади, хизмат 
қилди. У мен учун одам ўрнини босди, десам бўлади, 
бир анби тилсиз эди, холос. Кошки эди ўни гапга ўргага 
олсам!
Сиёҳ, перо ва қоғозни жуда эҳтиёт қилдим. Сиёҳим 
борлигида бошимдан кечганларнинг ҳаммасини муфас- 
сал ёзиб бордим; сиёҳ тамом бўлгандан кейин ёзишни 
тўхтатишга мажбур бўлдим, чунки мен сиёҳ ясашни ва 
унииг нимадан қилинишннн билмас эдим.
Умуман айтганда, нарсаларим жуда кўп бўлишига 
қарамай, менга сиёҳдан бошқа яна кўп нарса етишмас 
эди: курак, белкурак, чўкич, хуллас ер кавлаш учун 
битта ҳам асбобим йўқ эди. Игна билан ип ҳам йўқ эди. 
Ички кийимларим бутунлай ншдан чиқиб қолди, ле- 
кин мен ички кийимларсиз ҳам унча қийналмай, бир 
нлож қилиб юришга ўрганиб кетдим.
Зарур асбобларимнинг йўқлнгидан 
ишларим жуда 
секин юришди ва кўп қийинчилик билан қилинди. Уйим- 
нинг чор атрофини шох ва ходачалар билан тўсиб қўра 
учун бпр йилга яқин меҳнат қцлдим. 
Дарахтзордан 
йўғо н
ходачалар кесиш, уларни йўниб қозиқ қилиш ва|
44
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

буларни капага ташиб келтириш учун кўп вақт сарф 
бўлди. Қозиқлар жуда огир эди, бир қатновда фақат 
битга қозиқни кўтара олар эдим, биргина қозиқни йў- 
ниб, уйга келтириш учун икки кун, уни ерга қоқиш учун 
бир кун вақт кетди.
Қозиқларни бошлаб оғир тўқмоқ 
билан 
қоқдим, 
аммо кейин кемадан олиб келган темир лом эсимга 
тушиб қолди. Гарчи ишимни унча енгиллаштирмаган 
бўлса ҳам лом билан ишлай бошладим. Тўғрисини айт- 
ганда, қозиқларни қоқиш менинг учун 
ниҳоят 
оғир, 
тинкани қуритадиган иш бўлдн. Аммо чарчадим, деб 
қўл қовуштириб турмоғим лозимми? Ахир, вақтни қан- 
дай ўтказишни билмас, бунинг устига овқат қидириб 
оролни кезиб юришдан бошқа ишим ҳам йўқ эди, шу- 
нинг учун кун сайин шу иш билан мунтазам шуғуллан- 
дим.
Мени гоҳо умидсизлик босарди, мен ёлғизликдан ни- 
ҳоятда зерикар эдим. Ш у оғир ҳиссиётни енгмоқ учун 
қўлимга қалам олиб, ёлгизлик ва ғариблигимнинг яхши 
томонлари ҳам анча-мунча бор-ку, деб ўзимга таскин 
беришга уриндим.
Қоғоз саҳифасини иккига 
буклаб, чап томонига 
«ёмон», ўнг томонига «яхши» деб ёздим, оқибатда бу 
ишим мана бундай бўлиб чиқди;
ё
м о н
Я х ш и
1
1
Мен одам қадам бос- 
Ҳамроҳларим 
каби
маган ҳувиллаган 
бир 
денгизга ғарқ бўлиб ке-
оролда саргардон бўлиб 
тишим ҳам мумкин эдию,
қолдим, 
қутулиш 
учун 
аммо тирик қолдим.
ҳеч умидим йўқ.