Аёллар жинсий аъзоларининг ёшига боглик анатом-физиологик хусусиятлари



Download 0,66 Mb.
bet1/34
Sana02.07.2023
Hajmi0,66 Mb.
#953502
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   34
Bog'liq
Аёллар-жинсий аъзолари



МАВЗУСИ: "АЁЛЛАР ЖИНСИЙ АЪЗОЛАРИНИНГ ЁШИГА БОГЛИК АНАТОМ-ФИЗИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ"
РЕЖА

  1. 1. Аёлнинг умр даврлари.

  2. 2. Антенатал давридаги хусусиятлар.

  3. 3. Болалик даври.

  4. 4. Жинсий етилиши даври.

  5. 5. Етуклик даври.

  6. 6. Карилик даври.

  7. 7. Хайз цикли физиологияси.

  8. 8. Гипофиздаги узгаришлар.

  9. 9. Тухумдон цикли.

  10. 10. Бачадон цикли.

  11. 11. Бачадон буйни цикли. Кин цикли. Сут бези цикли.

  12. 12. Хайзнинг гигиенаси.

АЁЛЛАР ЖИНСИЙ АЪЗОЛАРИНИНГ ЁШИГА БОГЛИК
АНАТОМ-ФИЗИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ
Жинсий аъзоларнинг фаолияти барча органларнинг функцияси билан чамбарчас богланган булиб ёш утган сари узгаришларга тугри келади.
Гинекологик касалликларни аниклаш ва даволашда аёлнинг умр даврлари катта ахамиятга эга.
Аёл умри куйидаги даврлардан тузилган:
1) антинатал даври ёки хомила ривожланиш даври.
2) болалик даври (тугилгандан сунг 9-10 ёшгача).
3) пубертат даври ёки жинсий етилиш 9-10 ёшдан 15-16 ёшгача.
4) усмирлик даври (16 ёшдан 18 ёшгача)
5) жинсий етуклик ёки репродуктив даври (18 ёшдан 45 ёшгача)
6) преоинопауза даври ёки уткинчи (45 ёшдан 50 ёшгача)
7) карилик даври ёки пастлинопауза (хайз куриш функцияси така-так тухтагандан сунг)
Хомила ривожланаётганда барча орган ва системаларнинг барпо этилиши, ривожланиши ва етилиши кузатилади, шу каторда жинсий система хам.
Хомиладорлик пайтида парамезонефрал (мюллер) йуллакларнинг ва бошка эмбрионал хосилаларнинг такомилланиши ва улардан кейинчалик жинсий аъзолар шаклланади.
Антинатал даврда тухумдонларни жойланиши ва эмбрионал ривожланиши руй бериб, уларнинг аёл организмнинг пастнаталантогенези жаранидаги жинсий системаси фаолиятини бошкарилишида мухим бугимлардан хисобланади. Кизча ривожланаётганда (хомиладорликни 8 хафталик муддатида) булажак тухумдонларнинг эмрионал усмаларида премордиал герминатив хужайралар пайдо булиб овогониялар деб аталади. Хомиладорлик авж олган сари овогониялар такомиллашиб овоцитларга ва кейинчалик бирламчи ёки премордиал фолликулаларга айланади. Ривожланишини илк пайтларида хомила тухумдонларида премордиал фолликулалар бир неча миллион сонига етади. Кизча тугилишига уларнинг микдори 400000-500000 гача булади.
Антинатал даврининг давомида турли омиллар (захарланиш, уткир ва сурункали инфекция, ионлашган радиация, дори-дармон воситалари ва бошкалар) жарохатловчи таъсир курсатиб эмбриопатик, тератоген) хомиланинг барча орган ва системаларида ривожланиш нуксонларига олиб келади, шу каторда жинсий органларга хам. Бундай тугма ривожланиш нуксонлари аёл организмининг хусусий функцияларини бузилишига олиб келиши мумкин. Хайз куриш циклининг бошкаришидаги турли бугимларга таъсир курсатиш мумкин. Бунинг натижасида кизларнинг баголатга етиш даврида хайз циклини турли узгарилари юзага келиб, кейинчалик эса репродуктив функцияси бзилишига хам сабаб булади.
Болалик даврида жинсий системасининг нисбий тенглиги кузатилади. Факат кизча тугилганидан сунг умрининг биринчи кунларида плацентар стероид гормонлар таъсири тугаганлиги натижасида (купинча экстрогенлар) кизчада "жинсий криз" деб номланган куриниши кузатилади (киндан кон ажралмалар чикади, кукрак безлари тулишади).
Болаликда жинсий система аъзоларининг аста-секин ривожланиб боради, лекин шу ёшга хос хусусиятлар сакланиб колади: бачадон буйни улчамлари бачадон танасидан устунлиги, бачадон найчаларининг буралганлиги, тухумдонларда етилган фолликулалар йуклиги ва хоказо. Болалик даврида иккиламчи жинсий белгилари булмайди.
Жинсий етилиш даври 9-10 ёшдан 15-16 ёшгача уткувчи давр хисобланади, чунки болалик давридан етуклик даври орасида жойлашган, бунинг давомида жинсий аъзоларнигина ривожланиши эмас, балки умумий соматик ривожланиши хам булади. Ушбу даврда борган сари иккиламчи жинсий белгилар пайдо булишни бошлайди ёки шундай белгилар-ки улар аёл орагнизмини эркакдикидан фарк киладиган. Болалик давридаги жинсий хусуиятларни тавсиялаш учун тана огирлиги ва узунлиги курсаткичлари мухим ахамиятга эга. Тана огирлиги купрок узгарувчан булиб ташки шароитга ва овкатланишга богликдир. Соглом болаларда тана вазни ва узунлигини узгариши конунга яраша узгаради.
Жинсий етуклик давригача эпифизар кемирчакларнинг суякка айланиши нихоясига етиб, усиш тухтайди.
Жинсий етилиш давридаги усиш, факат бош мия оркали бошкарилмасдан (болалик давридака) балки тухумдонлар билан хам ("стероид усиш") бошкарилиб, жинсий етуклик эрта булса буй усиш хам тухтайди. Усишнинг икки даври ажратилади. 4-7 ёш тана вазни купайиши секинлашади ва 14-15 ёш тана вазни хам купаяди.
Болалар ва усмирларда жинсий етилишнинг 3 боскичи ажратилади. Биринчиси 6-7 ёшгача жинсий ажралишсиз усишнинг авж олиши билан тавсифланади.
Иккинчи боскичда /7 ёшдан хайз куришигача/ усиш билан бир каторда жинсий безлар фаолияти ривожланади, айникса 10 ёшдан кейин. Бу пребертат деб номланган даврда жинсга хос белгилари пайдо булиши бошланади: хусни узгаради, тана шакли узгаради, турли ил машгулотларга ёндошиш иккиламчи жинсий белгилар ривожлана бошлайди ва нихоят хайз куриши бошланади.
Учинчи /пубертат/ даври /хайз куриш бошланиши билан 16 ёшгача/ жинсий аъзолар аста-секин аёлларга хос хусусиятларга эга булади. Иккиламчи жинсий белгилар прогрессив ривожланиб боради: етук сут бези хосил булади, ков тепаси ва култиг таги жунланиши кузатилади, ёг безлари секрецияси кучаяди, бирарда юзидаги хуснбузарлар пайдо булади. Тухумдондаги ва бачадондаги узаришлар циклик хусусиятга эга булади. Соматик белгиларидаги фарклар купрок кузга ташланади.
Аёлларга хос чаок шаклланади: у кенгайиб, энгашиши бурчаги кактталашади, думгаза дунги чанокка кириш кисмига энгашади. Киз боланинг танаси юмалоклашиб, ковда, елкада ва думгаза думба булимларида ёг тукимаси купая бошлайди.
Жинсий етилиш даври жараёни гормонла оркали бошкарилади, улар жинсий безларда ишлаб чикарилади. (гипофизда, буйрак усти бези, тухумдонларда ишлаб чикарадиган).
Жинсий етуклик даври – энг давомийлик хисобланади (30-35 сек). Фолликулалар етилиши мунтазам равишда булганлиги сабабли ва кейинчалик овуляция юз бериб, сарик тана ривожланишгабоглик аёл организмида хомиладорлик бошланиши учун барча кулай шароитлар мавжуд. Жинсий етуклик даврида аёлнинг жинсий системаси фаолияти нормаллиги хакидаги асосий курсаткичлари – марказий нерв системасида, хусусий циклик узгаришлар бошланиши, тухумдонда, бачадонда – ташкаридан мунтазам равишда хайз куриш хисобланади. Жинсий етуклик давридаги аёллар касаллиги купрок жинсий хаётга, тугрукка, травмага, инфекцион касалликларга ва бошка сабабларга богликдир.
Пременопауза даври (климактерик) дври – жинсий етуклик даври охирида 45-47 ёшдан бошланиб 2-3 йил давом этади. Бу давр жинсий етукликдан хайзни тухтатишга ва кариликдан дарак беради. Ушбу вакт мобайнида аста-секин тухумдонларнинг ички секретор фаолияти суниши, генератив функцияси тухташи, хайз куриши бузилиб ва кейин тухташи кузатилади. Хайз куни кечикиб келади, бирарда узок муддат давом этиб, куп конли ёки сийраклашиб оз конли булиб ва нихоят умуман тухтайди. Хайз-ни тухташи менопауза дейилади. Солиштирганда камдан-кам илк климаткреик даври кузатилади /40 ёшдан ва ундан олдин), купинча бу холат окулай омилларга боглик (инфекция, психик травмалар, овкатланишда етишмовчилик ва бошка). Менопаузани50 ёшдан сунг бошланишига купинча бачадон миомаси сабаб булади.
Шундай килиб, аёлнинг бу умр даврида купрок хайз циклининг узгариши кузатилади, бунга жинсий аъзоларни бошкараётган марказий механизмлардаги ёшга хос узгаршилар сабабдир.
Хайзнинг тухтатиш ва циклик жараёнларнинг йуколиши барча системалар нерв, кон-томир, эндокрин системалар фаолиятини бирданига сунишига олиб келмайди. Бунда факат кузгалувчанлик ошиб, кайфияти узгарувчанлиги, уйкуси бузулганлиги, бош айланишлар ва вегетатив кон-томир бузилишлар руй беради. Патологик климактерик синдромининг узига хос хусусиятлари бошка кон куп келиши, бирданига кизиб кетиши, артериал кон босими узгариши ва бошкалар. Купинча ёг, сув-туз ва бошка алмашувларни узгариши кузатилади.
Карилик даври ёки постклимактерик – менопауза бошланишдан аёл умрининг охиригача давом этади. Ушбу даврнинг дастлабки йиллари карилик деб номланади (senium). Карилик даври узига хос белигларга эга: хайзни тухтатиш аъзоларининг инволюцияси, аёл организмининг умумий кариши.
Посиклимактерик даврда жинсий аъзоларнингн аста-секин атрофияланиши, кариликка етганда юкори даражали булади. Тухумдонлар тиришиб каттиклашади бачадон ва бачадон найчалари улчамлари кескин кичайиб боради, кин тораяди, гумбазлар яссиланади, атрофия жараёнлари ташки жинсий аъзоларга хам таркалади.
Гинекологик касалликларнинг тез учралиши аёлнинг умр даврларига чамбарчас богликдир.
Масалан, болалик даврида солиштирганда купрок ташки жинсий органларни ва кин яллигланиши учрайди. Жинсий етуклик даврида купрок дисфункционал кон кетишлар кузатилади. Етуклик даврида купрок яллигланиши касалликлари, хайз циклининг турли узгаришлари, жинсий органлар кисталари, бепуштлик. Бу даврининг охирида яхши сифатли ва ёмон сифатли усмаларнинг учратилиши купаяди. Пременопауза даврида яллигланиши жараёнлари камайиб бориб усма жараёнлари ва хайз циклининг бузилишлари тез-тез учраб туради(климактерик кон кетишлар). Посименопауза даврида олдиндан кура купрок жинсий аъзоларнинг пасайиши ва тушиши, усма жараёнлар, айникса ёмон сифатликлари. Ёшга боглик хусусиятлари гинекологик касалликларда асосан аёл организмининг анатом-физиологик хусусиятларига тегишлидир.
Шундай килиб, иккиламчи жинсий белигларни шаклланиши жараёни нихоясига етиши аёл фенотипига хос узгаришлар: 1) аёл скелети хусусиятлари, айникса чанок тузилиши (у кенгрок, пастрок, хажми каттарок, ков бурчаги утмас ва хоказо), мушаклар ривожаланиши, ёг коплами (сонда, белда, сут безларида купрок жойлашганлиги 2) Аёлларга мос жун коплами ковда кундаланг юкори чгараси билан. Бу сохадаги жунланиши биринчи хайз куришдан олдин бошланади хайз куришдан олдин бошланади, култигитагида эса бошлангандан сунг. 3) сут безларининг ривожланиши альвеоляр тузилишининг нихоясига етиши булаклар, сут йулаклар, бириктирувчи тукиманинг сонининг купайиши, ёг тукимаси ривожланиши (сут безларининг якунловчи ривожланиши хомиладорлик вактида ва лактация пайтида содир булади).
ХАЙЗ ЦИКЛИ ФИЗИОЛОГИЯСИ
Хайз цикли – мураккаб, мунтазам равишда такрорланадиган биологик жараёндир, унинг натижасида аёл органзми хомиладорликка тайёрланади. Циклик хайз узгаришлар жинсий етлиш даврида бошланади.
Биринчи хайз куриш 11-15 ёшгача бошланади. Унинг бошланишида насл-насаб мухим роль уйнайди, бундан ташкари иклим шароити хам таъсир курсатади. Жанубий мамлакатлардаги кизларда шимолий томонлардан кура эртарок бошланади. Ривожланишга хаёт шароити, овкатланиш, ахолининг гигеналик савияси хам катта таъсир курсатади. Куп кизларда куп кизларда биринчи хайз куриш 15 ёшдан кейин содир булса улардажинсий етишишига кечикшиниёки хайзфуикцияси тикланишидаги турли узгаришлар, жинсий етуклиликда тухумдонлар дисфункцияси, бола тугиш ва жинсий фиункцияларни бузилишига сабаб булади. Менархенинг 10 ёшдан олдин пайдо булиши вактдан илгари жинсий етилиш хисобланади. Хайз цикли бошланишидан олдин бачадон узунлиги 8см га якин, огирли 50г, бачадон танаси узунлиги 3/4 , буйни 1/4 кисмини ташкил этади. Баъзи кизларда хаёз цикли дархол мунтазам урнатилмайди, 6-8 ойдан сунг содир булади. Хайз куриш аёлнинг 45-50 ёшигача давом этади.
Икки фазали хайз циклининг охирида эндометрийни функционал кавати ажралиши натижасида юзага келадиган аёлнинг жинсий йулларидан мунтазам такрорланадиган кон ажралмалар – хайз куриш ёки менструация деб номланади. У аёл организмининг хомиладорликка тайёрланиши ва тухум хужайрасининг нобуд булганлигидан физиологик жараёнларнинг якуни хакида маълумот беради. "Бачадон хомиладорлик булмаганидан кон йиглайди".
Хайз куриш – хайз циклининг энг кучли намоёни булади, шунинг учун унинг давомийлигини сунги хайзнинг биринчи кунигача саалади. 60% аёлларда – 28 кун, 28%-21-26 кун, 10-12 % -30-35 кун давом этади.
Замонавий тасвирларга кура, хайз функцияси нейрогормонал йули билан бошкарилади бунда куйидаги бугимлар иштирок этади: 1)бош мия пустлоги; 2) гипоталамусда жойлашган пустлок ости вегетатив марказлар; 3)гипофиз; 4)тухмдонлар 5) бачадон, бачадон найлари, кин булар тузилишида тухумдонлар жинсий гормонларга сезувчан рецепторла жойлашган. шу билан бир каторда циклик узгаришлар бутун организмда юз беради; булар марказий нерв системаси, алмашув жараёнлардаги, юрак кон-томир системаси ва терморегуляция марказдаги циклик узгаришлардир.
Бош мия пустлоги хайз цикли ривожланишига боглик жараёнларни бошкариши аникланган. Унинг оркасидан ташки мухитнинг нерв системаси пастки булимларига таъсир килиши ва хайз циклида иштирок этиши кузатилади. Психоген аёллар жинсий аъзоларидаги узгаришларига сабаб булиб хайзнинг бузилишига олиб келади.
Аёлнинг хайз циклини бошкарилишида гипоталамус унинг рилизинг гормонлари билан марказий орган хисобланади. Угормонлар гипофизда гормонлар ишлаб чикарилишини кучайтириш ёки сусайтириш мумкин. гипоталамус нейроэндокрин марказ булиб, нерв ва гормонал турткиларни интерграциялайди. Гипофизнинг олдинги булаги гормонлари тугридан-тугри тухумдонларга тахъсир курсатиб, уларда стероид гормонлар ишлаб чикарилиб овуляцияни чакиради. Тухумдон гормонлари шиллик каватининг узгаришига олиб келади (бачадон цикли).
Жинсий безларнинг инактивацияси ФСГ ва ЯГ савияси кутарилишини кузгатади, лекин эстроген гомонларнинг катта микдори гонадотропинлар секрециясининг босади. Прогестерон бундай таъсирга эга эмас (Вундер, 1981).
Хайз циклининг руёбга чикишида гормонлар ишлаб чикарилишининг кескин вакт кетма-кетлиги "плюс минус хамкорлик" принципи бор. Циклнинг бошланишига ФСГ купайиши туртки булади. Бу гормон донсимон каватини хужайраларининг пролиферациясини кузгатади, ЛГ бир оз микдори хамкорлигида ички тепа хужайраларининг стероид генезининг кузатади. Гонадотропинлар таъсири фолликул етарли даражада етилган булса курасатилади; фолликулаларнинг ривожланиши, улардаги бушлиг пайждо булиши гонадотропинлар таъсирига боглик эмас, ФСГ ва ЛГ кейинчалик купайиши фолликулада эстрогенишлаб чикарилишига ва конга сурилишигаолиб келади. Экстрогенлар секрецияси ошиши гипофизга таъсир килиб гонадотропинларнинг овуляциядан олдинги баландлигига олиб келади ва бир неча соатдан сунг овуляция содир булади. Овуляция пайтидаги кондаги эстрогенлар максимал микдори, кайтиш бойлами механизми буйича гипофизда ФСГ секрециясини пасайтиради. Овуляциядан сунг пайдо булган сарик танада ЛГ ва ПРЛ таъсирида прогестерон ишлаб чикарилиб конга кириб кетади. Уз навбатида бу гипофизда ЛГ ишлаб чикарилишини блоклайди.
Хайз бошланишидан би неча кун олдин сарик тана регрессияга учраб, прогестерон ва экстроген концентрацияси пасаяди, буларнинг энг паст савиясида хайз куриши бошланади. Бу вактда стреоидларнинг манфий эффекти минимал, шунинг учун гипофизда ФСГ ва ЛГ чикиши бошланади. ФСГ савияси ошиши янги фолликулалар етишишига олиб келади ва натижада янги цикл бошланади.
Лекин хайз циклининг бошкарилиши схемаси тулмай колади, агар унинг руёбга чикишидаги бошка омиллар ролини эслатиб утмасак. Масалан: бошка ички секреция безлари функцияси бузилиши (буйрак усиш бези, калконсимон без) тугридан-тугри овуляция жараёнига таъсир курсатиши, хатто уни тулик тормозлаш хам мумкин. Овулятор жараёнига вегетатив нерв системаси медиаторлари таъсир килади, чунончи симпатик система (симпатин), гонадо тронинлар чикишини тормозлайди, овуляцияни тухтатади, лекин парасимпатик (ацетилхолин) кучайтиради, овуляцияни стимуллайди.
Тухумдонлар функциясига моноаминлар – адреналин, норадреналин, дофамин, серотонин таъсир килади, гипофизнинг гонадотроп функциясига эса – мия нейропептидлар: β – эндорфин, метионин – энкефолинлар таъсир курсатади.
Гормонлар секрециясидаги циклик товланишлар тухумдонларда (тухумдон цикли) бачадонда (бачадон цикли), кинда (кин цикли), сут безида (сут бези цикли) узгаришларга олиб келади.
Тухумдон цикли. Тухумдоннинг икки мухит функциялари узаро боглангандир бу генератив ва эндокрин.
Тухумдон циклида 2 фаза ажратилади. Фолликулин фазасига фолликулаларнинг ривожланиши ва етилиши, шунингдек у стероидларни ажратиш (асосан – эстрогенларни), хос булади, лютеин фазаси бунга сарик тананинг прогестерон ишлаб чикарилиши хос.
Аёлнинг репродуктив даври мобайнида 400 га якин фолликулалар етилади. Етилган фолликул диаметри 2 смга етади. Фолликуланинг ичидаги босим борган сари ортади, бунга сабаб ФСГ ва ЛГ таъсири. Шунингдек окситоцинни рефлектор таъсири ва протеолитик ферментлар таъсири натижасида, фоликулнинг девори ёрилиб овуляция юз беради. Овуляциядан сунг корин бушлигидан бачадон найига киради, донадор хужайралар ва бириктирувчи тукималарда липидлар купая бошлайди ва сарик тана хосил булишига олиб келади.
Сарик тана ривожида 4 фаза ажратилади: продифераия, васкуляризация куллаш ва тескари ривожланиши, охирги фазаси вактида хайз куриш бошланади.
Бачадон цикли хайз циклида купрок эндометрийнинг узгариши кузатилади. Тухумдон циклига мосланган тарзда эндометрийнинг ривожланищида хам 2 фаза бор – пролиферация ва секреция. Агар уругланиш руй бермаса, хайз куриш фазаси бошланади.
Пролиферация фазаси хайз тугашишидан бошланиб овуляциягача давом этади. Бошини эндометрийни усиши кузатилади, безлари калта булиб, узинчок ва цилиндрсимон эпителий билан копланган. Буралган артериялар тез усиб эндометрийнинг анчагина кисмини узига тортади. Эстрогенлар микдори купайиши шароитида 10-12 кунгача бачадон безлари узайиб, бурала бошлайди ва спирал артериялар усиши кучаяди. Уларнинг катталашиши, калинлашишидан кура тезлаганлиги сабабли буралган артериялар пайдо булади.
Спирал артериялар куп сонли артерия веноз анастомозлари булади ва веноз синуслари оркали мулокотда булади, худди ана шулардан хайз пайтида кон келади.
Секреция фазаси овуляциядан сунг хайзгача булади. Овуляциядан кейин бир кун утганида эстрогенлар ва прогестерон таъсирида безларнинг тез ривожланиши булиб уларнинг йулаклари кенгаяди. Ушбу вактда шиллик безларнинг максимал секрецияси булиб, эндометрийни усиши тухтайди ва унинг регрессияси бошланади, бу холат эстроген ва прогестерон ишлаб чикишини камайиши билан бирга кузатилади. Гормонлар савияси пасайганлиги сабабли эндометрийни кон билан таъмирланиши камаяди бачадон шиллик кавати юпкалашиб спирал атериялар кисилиб уларда кон тупланиб колади (линотоксин, простогландинлар).
Менструация фазаси эндометрийнинг функционал каватининг дескамацияси хисобланиб кон кетиш руй беради. Хайзнинг охирида некрозга учраган эндометрий кучиб тушгандан сунг, спирал артериялар бушашиб, улардаги кон айланиш урнига тушиб бачадонни шиллик кавати регенерацияланади.
Бачадон буйни цикли жинсигормонлар савияси тебранишда бачадон буйни шиллик каватида хусусий узгаришлар содир булади. Циклнинг фолликулин фазасида шиллик каватнинг хужайрлаари усиши кузатилади ва аста-секин безларнинг муцин ажратилиши купаяди, максимал секреция овуляция билан бир вактда буладим. Организмда экстрогенлар микдори цервикал секрециясини кучайишига олиб келади, биринчи кунларда 60-70мг шиллик ажратилса овуляция вактида 700 мг етади. Лютеин фазада шиллик ажралиши яна 50-60 мг гача пасаяди.
Ушбу шиллик ажралма физико-химик узгаришларга хам учрайди: унинг таркибидаги сув, фасфалипидлар, гликозамин, гликанлар ва шунингдек ачитиш.
Эстрогенлар савияси овуляцияга якин ошганда рН 7,5-8 пасайганда 6,5 цервикал шилимшикни узгариши унинг кристаллга айланаши турли вариантларига сабаб булади, бу купинча диагностик максадда ишлатилади.
Кин цикли фолликулин фазасида кин эпителийси купайиб боради, овуляцияга якинлашгандан сари хужайралар такомилланади, овуляция вактига эителий максимал калинлигига эришади, унинг катлами сийраклашиб, устки каватида етилиш жараёни содир булади. Лютеин фазасида эпителий катталашиши тухтайди ва униг десквонацияси бошланади, бу прогестерон таъсирига богликдир.
Сут бези цикли фолликулин фазасида йулмачалар системаси ривожлана боради ва безнинг булаклари кенгаяди лютеин фазасида эса кичик булакларнинг куп микдорда хосил булиши ва бириктирувчи тукима билан уралади, бу эса хажмни ошишига ва таранглашиш хисси пайдо булишига олиб келади. Хайзнинг 1 кунидаёк сут безида регрессив узгаришлар намоён булади.
Шундай килиб, хайз цикли физиологик утишига хос белгилар куйидагича: гипоталамус, гипофиз, тухумдонлар, бачадонда икки фазани фаолият, давоми 20 кундан кам эмас 35 кундан куп эмас, циклнинг мунтазам равишда такрорланиши, хайз 2 кундан 7 кунгача булиши; кон йуколиши 50 мл – 100 гача, огрик йуклиги ва умумий ахволда узгариши бвулмаслиги.
Хайз куришдан олдин купинча асабийлашиш, чарчаб холидан тойиш, уйкусираш, терлаш ва баъзи рефлексларни кучайиши пайдо булади.
Хайз тугагандан сунг тетиклик ва янги куч хиссияти пайдо булади.
АДАБИЁТЛАР

  1. 1. "Учебник по акушерство и гинекологии" Бодяжина жииии, 1985г.

  2. 2. "Большая медицинская энциклопедия" 1989-14 том.

  3. 3. "Болалар гинекологияси" Кодирова Жабборова Т., 1995й.

  4. 4. "Гинекология детского возраста" Кобазева Н.В., Л., 1993г.

  5. 5. "Болалар гинекологияси" А.А.Кодирова, Ф.М.Акопова., Д.К.Нажмитдинова, Тошкент, 1998г.

МАЪРУЗА МАВЗУСИ:
Хомиладорликни аниклаш белгилари. Хомиладорликни аниклашни эрта
белгилари. Хомиладорликни аниклашни биологик усуллари, иммунологик
усуллари. Акушерлик терминологияси.
Режаси:

  1. 1. Хомиладорликни эрта аниклаш белгилари: Хомиладорликни тахминий белгилари. Хомиладор аёлни текширишни узига хос хусусиятлари: ички аъзоларини текшириш; акушерлик текшириши усуллари.

  2. 2. Хомиладорликни аниклашни биологик ва иммунологик методларининг ахамияти.

  3. 3. Хомиладорликни кеяки муддатларида аниклаш усуллари: Хомиладорларни ташки текшириш усуллари Левицки – Леополд усули куллаш, объектив текшириш усуллари, хозирги замон текшириш усуллари (кушимча усулларни) куллаш.

  4. 4. Хомиладорликни биринчи ва кайта хомиладорликни аниклаш.

  5. 5. Хомиланинг тириклигини аникловчи акушерлик текшириш усуллари тугрисида.

  6. 6. Хомиладорликни давом этиш, унинг муддати ва тугиш вактини аниклаш.

  7. 7. 30 хафталик хомиладорликни аниклаш мезони.

Хомиладорликни аниклашда куй масалаларини хал килишга тугри келади. Аёлда хомиладорликни аниклаш, хоимланинг аник хафтасини белгилаш, хомиладор аёл оргинизмидаги кечаётган нормал ёки патологик узгаришларни кура олиш, даволаш ва кузатиш акушерлик амалиётида асосни ташкил килади.
Акушерлик амалиёти куйидаги объектив аёлларни текшириш усулларидан фойдаланилади.

  1. 1. медицинада кенг кабул килинган /суров, куриш, пяни аъзолар текширувси перкуссия, ауцультация ва пальпатция бошка усуллар/.

  2. 2. Акушерлик махсус текширув усуллари: а/ички текшириш усули /кин оркали текшириш усули/. б/ хомилани пальпацияумумий усули в/кузгулар оркали текшириш усуллари г/чанок улчамлари ва турини аниклаш усули д/хомила юрак фаолиятини текшириш усуллари ва хомилани улчамини аниклаш усули.

  3. 3. Гематологик имуналогик, бактериологик, биохимик, физик /ультразвук/ эмимфизиологик, гистологик, титалогик, эндокринологик, математик усуллари ёрдамида патоми кечишларини аниклаш, хомиладорликни асоратларини топиш, хомила ривожланишидаги патологик холатларини аниклаш.

Хомиладорларни суров усули:
а/ паспорт кисми: исми, шарифи, ёши, иш жойи,
яшаш жойи.
б/ шикоятлари: хайзнинг тухташига ва хомиладорликни булиб колганлигиа, жинсий аъзоларидан кон келиши, хомиладорлар таксикозларнинг белгиларининг пайдо булиши.
в/ яшаш ва иш шароитлари: хомиладор аёл организмига таъсир килувчи зарали фактлар /чанг, выбрация, совук, радиация/ ва бошкалар.
г/ наслидаги узгаришлари, бошидан кечирган касалликлари наслидаги касалликларни хомила ривожланиши ва усишига таъсири, эри тарафидан наслдан наслга бериладиган касалликнинг мавжудлиги, алькагол ва хар хил токсинларнинг таъсири, енгилиу пайтидаги аёлнинг бошидан кечирган касалликлари /рахит/, жинсий ривожланишдаги узгаришлари, хайзнинг келиши ва кетиши, кон, юрак системасидаги касалликлари билан зарарланиши.
д/ хайз функцияси: 1. Хайзнинг неча ёшда келиши /менархе/нинг ахамияти, регулят келиши. 2. Хайзнинг хусусияти / 21-28 кунда/ кон келиши куни, йукатиладиган кон микдори, унинг патологик ва физиологик булиши. 3. Хайз циклининг жинсий хаётинидан сунг ёки тугрук, а бортлардан сунг узгариши. 4. Хайз цикли тузилишларини кайд килиниши ж/секрутор функцияси: Жинсий аъзоларидан кон келадиган ажратмаларининг патологик ёки физиологик булиши /йиринг, конли булиши, суюк сувдан келиши ва хакоза/ яллигланишининг мавжудлигини белгилайди. и/жИнсий функцияси: жинсий хаётни неча ёшда бошланганлиги, нечанчи ойидаси, жинсий хаётидаги патологик узгаришлар. С/турмуш уртогининг соглиги: алкаголизм, спетифик ёки носпецифик касалликлар билан огриши е/хомиладорликлари: а/хозирги хомиласини нечанлиги б/олдинги хомиладорликларнинг кечиши в/эндокрин экстрогенитал касалликларининг булиши г/тугрукнинг кечиши асоратлари д/тугрукдан сунги касалликларнинг мавжудлиги з/паритет-яъни жинсий хаётининг бошланишидан бошлаб биринчи хомиладорликндаги вакт: инфализмнинг мавжудлиги.
ОБЪЕКТИВ ТЕКШИРИШ УСУЛЛАРИ:

  1. 1. Хомиладорлар куриги: буйи, тани тузилиш, тери ости клечаткасини ривожланиши, териси ранги, узгаришлари.

  2. 2. Ички аъзоларини текшириш: системалар буйича текширишлар патологик холатларни аниклаш. Кон босимини аниклаш иккала билак веналарида, пульс, сийдик, кон анализларини утказиш, кон гурухини ва факторини аниклаш, сералагик ва бошка текшириш усуллари утказиш, хомиладор аёлниг вазнини ортиши /нормада хафтада 350-400 грамм/ ошади.

  3. 3. Чанок /кичик чанокни/ текшириш ва улчаш Мизаглис ромбини: тепа чегараси: у думгаза умуртка поганасининг, дум орасидаги _____ пастки чегараси, думнинг учи, ён чегаралари: катта бел мускуллари ва думба мускуллари бурилган кисми билан чегарланади. Чанокни тазомер ёрдамида улчаш: ____________________________________ чанокни / ташки, тугри чикиш улчами, кундаланг чикиш улчами, кийшик улчамлари, суяклар калинлиги Салавьеа индекси/.

ХОМИЛАДОРЛИКНИ ЭРТА АНИКЛАШ:
Бу белгиларни асосан иккита гурухга булишимиз зарур:
1. Хомиладорликни тахминий белгилари /аник булмаган/.
2. Хомиладорликни тахминий белгилари.
3. Хомиладорликни ва биологик усуллари.
Хомиладорликнинг тахминий белгиларига:

  1. 1. Иштахадаги узгаришнинг мавжудлиги /гуштли махсулотларни истеъмол килаолмаслик/ кунгил айниши, кайт килиш, аччик ва чучук махсулотларни истеъмол килиш.

  2. 2. Хид билишни узгариши /духиларни хидини ёктирмаслик, сигарета хидини ёктирмаслик/.

  3. 3. Нерв системасидаги узгаришлар тез кузгалувчанлик, уйкучанлик кайфиятнинг тез узгарувчанлиги.

  4. 4. Тери /юз терисидаги, конинг ок чизигидаги, кукракларда/ пигментациясининг ошиши.

ЭХТИМОЛИ БЕЛГИЛАРИ:

  1. 1. Хайзнинг тухташи /баъзи огир касалликларда хайз тухташи мумкин, нотугри озикланиши натижасида/.

  2. 2. Угит сутнинг пайдо булиши.

  3. 3. Кин шиллик каватларида ва бачадон буйининг кунга караган кисмларида баъзи бир аёлларда ташки жинсий аъзоларда кинга кириш кисмида кукимтир рангда булиши.

  4. 4. Бачадон шакли ва улчамининг узгариши. Бу белгиларни аниклашда кузгулар ёрдамида текшириш усулари, кин оркали /бимасиал текшириш усуллари/ текшириш усуллари кулланилади.

а) Бачадонни катталашуви /бачадон 5-6 хафталик хомиладорликда ёк шарсимон булиб катталашади. Кейинчалик бачадон энига усади ва хомиладорлик усиб борган сари бачадон бушлиги катталашиб бораверади.

  1. I. Акушерлик охирида ойи охирида /4 хафталик хомиладорликда/ тухум улчамида булади. Бу хафталарда хомиладорликни кушимча усулларсиз аниклаш мумкин эмас.

  2. II. Акушерлик ойи якунида /8 хафталик хомиладорликда урдак тухуми катталигида булади/.

  3. III. Акушерлик ой якунида /12 хафталигида/ чакалок бошичалик улчамда, бачадон туби ковсуяги чегарасигача чикади, бачадон асениририяси йуколади.

  4. IV. Акушер ойида бачадон туби корниннг олдини девори оркали пайпасланади 16 хафталик хомилада бачадон туби киндик ва ковсуяги орасида жойлашади /яъни синфиздан 4 кундаланг бармок тепада жойлашади.

  5. V. Акушерлик ойида /20 хафталик / киндикдан 2 кундаланг бармок пастда жойлашади: корин чикиб колади.

  6. VI. Акушерлик ойида киндикда жойлашади /24 хафта/.

  7. VII. Акушерлик ойида /28 хафта 2-3 бармок киндикдан юкорида.

  8. VIII. Акушерлик ойида: 32 хафта: киндик ва /умуртка/ туш суяги орасида. Корин айланаси 80-85 см га тенг булади. Киндик текисланган. IX. Акушерлик ойида 36 хафта бачадон ковургалар чеграсигача кутарилади. Корин айланаси 90 см га тенг булади.

  9. X. Акушелик ойида охирида /40 хафта/ бачадон туби пастга тушади. VII ойликдаги булиб колади. Киндик чикиб колади.

ГОРВИЦ – ГЕГАР белгиси:бачадон консистенцияси юмшайди, айникса юмшаш бачадон буйинида купрок булинади. шу сабабли бимануал текширилганда куллар тусиксиз бир бири билан учраши.
СНЕГИРЕВ белгиси. Бачадон консистенциясининг узгарувчанлиги, куллар ёрдамида таъсир килинганда /механик таъсир натижасида/ каттиклашиб юмшайди.
ПИСКАЧЕКА белгиси – бачадон ассиметрияси кузгатилади, бачадон унг ёки чап бурчагининг буртиб чикиб колиши /хомиланинг бирикканинг урнига караб/.
ТУБАРЁВ ВА ГАУС белгиси – бачадон буйининг харакатчанлигини ошиши. Бачадон буйи танасига нисбатан хааркатчан булади. Бу бачадон буйинчасининг юмшагани хисобига булади.
ГЕНШЕР белгиси – бачадонинг олдинга караб букулиши, бачадон буинчасининг юмшаши натижасида ва корининг олдинги девори пастки кисмида буртиб туриши, бу белги хамма аёлларда булиши шарт эмас.
ХОМИЛАДОРЛИКНИ БИОЛОГИК АНИКЛАШ УСУЛЛАРИ:
Айтгейм цондекснинг гормонат реакцияси. Хомиладорликкка тахмин килинган аёл /организм/ сийдигидаги пормоганик ганоганериген гормоннини топишга мулжаллангандир. А.А.Кодирова ва Ю.К.Жабборова /акушерликдаги/ итофизнинг олдинги булаги ажратадиган пролок ва фаликулин ажралади деб берилган. Сийдикни тери остига вазни 6-8 грамм келадиган инфантил кбилиятига эга булган ургочи сичконларга жунатилади. сийдини 0,2 ва 0,4 мл микдорида 6 марта 2 кун давомида жунатилади. 90-100 соатдан сунг сичконларни ёриб, уларда 3 хил реакцияни куришимиз мумкин.

  1. I. Бачадон ортиклариннг усиши ва фалликулаларнинг катталашуви тухумдонда хомиладорлиги хос эмас. /факулин таъсирида/.

  2. II. Фаликулалар ичига кон куйилиш /конли дианедес нуктачалари шаклида/. Харкающий гон. хос хомиладорликка хос.

  3. III. Реакция – фолликулалар лютеинланиши ва сарик тананинг хосил булиши.

ГАЛЛИ – МАЙНИНИ гормонал реакцияси. Курбакаларнингэркакларига 2.5 мл бел лимфа тугунига жунатилади. 1-2 соатдан сунг курбака клоакастдан олинган суюкликни микроскоп остида курилади бунда хонлагоник шрошенга жавобан зазотлар чикади /курбака сперматозоидлари/.


ФРИДМАН БЕЛГИСИ – бу шгейим – Цондекс реакциясини модификаси булиб бунда хомиладор аёл сийдигини етилган урговчи куёнларга жунатилади. бу куёнлар эркак куёнлардан 6-8 хафта олдин ажратиб олинади. Бунда куён тухумдонидан кон куйилиши ва катталашган фаликулаларни куриш мумкин.
Иммунологик метод: Виде ва Гемзелла. Бунда хориорганик гонодотропин билан антисыворотка билан реакцияга якин агглютинация реакциясини тухтатишга асосланган. Бунда эритрацитлар антисывороткага карши зарядланади.
Бу реакцияларни асосий этапи:

  1. 1. Куёнларни пориогонин гонодотропин билан иммунизациялаш ва унга карши улар конидаги антисывороткани олиш.

  2. 2. Иммунизацияланган куён кулоги венасидан кон олиниб 40 С холодильникда сакланади. 1 кун давомида атролган кон зардобини яна махсус абработкадан утказиб музлатилади. Зардобни куллашдан олдин "озиксизлантирилади".

Бунинг учун 1.5 мл зардобни 0,75 мл формалин билан эритроцитлар билан кушилиб хона хароратида сакланади.

  1. 3. Эритроцитларни специфик /куй эритроцитларни/ хариогоник гонадопероин билан таъсирга учратилади.

  2. 4. 2 та пробиркага текширилаётган ва текширув пробиркаларида 0,25 мл сийдик куйилади. 1:5 га суюлтирилган текширув пробиркасида 0,2 мл карши зардоби /антисыворотка/. Сунг текширилаётган пробиркага 0.2 мл безарар эритмаси куйилади. Иккала пробиркага 0.05 г эритроцит эритроцит куйилади. 1,5-2 соатдан сунг, агар текширилаётган сийдикда хариогоник гонадеперомин булса, гемаглбцинация резекцияси булмайди. Чунки хариоганик гонодоприн эритроцитларни боглаб олиб, танлаб куйяди реакциясини.

Агар аёл хомиладор булмаса гемаглюция содир булади. Гравимон препарати аёл сийдигида топширилади. Иккита таблеткага 1 опр 1 контрол.

ХОМИЛАДОРЛИКНИ КЕЧ ДИАГНОСТИКАСИ


Хомиладорликнинг кеч диагностикасида хомиладорликнинг аник белгилари:

  1. 1. Хомила кисмларининг пайпасланиши хомиланинг боши, елкаси, оёги ва кулларини пайпастлаш.

  2. 2. Хомилани юрак фаолиятини эшитиш буни аусультация ёрдамида аниклаш мумкин. бунда реймик урилаётганлигини 120-140 марта 1 га.

  3. 3. Хомила хаакатини пайпастлашда сезиш. Асосан 20 хафталик хомиладорликда аёлни узи агар биринчи тугма булса. Агар иккиламчи тугаётган аёл булса бир ой олдинрок сеза бошлайди хомилани харакатини.

  4. 4. Хомиланинг бачадонда жойланшини аниклаш: Бу хомиланинг бачадондалиги холати дейилади: Хомила бачадонда буйлама жойлашади, яъни хомила уки, чанок укига мос равишда булиб, бош кисми билан чанокга нисбатан жойлашади. Хомила узунлиги билан 2 марта буйланади: яъни кул ва оёкларини букиб, бошини букиб корнига караб ётади.

Бу хомиланинг _____________ холати яъни унинг кисмлари /оёк ва кулларининг/ танаси ва бошига нисбатан тушинилади. Бу холатда хомила узунлиги 25-26 см га тенг булади.
Хомила вазияти хомиланинг жойланиши: Хомила укининг бачадоннинг узунаига тартибга укига нисбатан ётиши булиб:
а/ буйлама /_______________/
б/ кундаланг /_____________/
в/ кийшик жойлашиши дейилади /_____________/
Буйлама жойланиши нормал хисобланади.
Хомила пазицияси /__________/.
Хомила елкасининг бачадониннг унг ёки чап деворга нисбати тушинилади, иккита пазиция тафовуд килинади. Биринчи иккинчи пазицияси, биринчи пазициясида чап деворига пазицияга купрок учрайди.
Пазиция тур ____________________. Хомила елкасининг бачадоннинг олдинги ёки орка деворига нисбатан етишига айтилади, шу сабабли олдинги ва орка тури тафовуд килинади. олдинда етган кисми /______________/ хомиланинг чанокга нисбатан ётган кисми яъни танасининг энг катта кисми масала бош кисми /____________/, бу кисми чанконинг хамма теккислаликларидан биринчи булиб утади.
Пальпатция усули: Леопольт – Лазереевичнинг бу усули 4 амални уз ичига олади.

  1. 1. Амалда бачадон тубини пайпастлаш натижасида, бачадон тубининг каерда жойлашганлигини ва хомиладорлик хафтаси аникланади ва бачадон хомиланинг жойлашган кисми топилади / бош ёки думбаси/.

  2. 2. Амалда бачадон унг ёки чап ва хомиланинг оёк, куллари ва бел кисми аникланади, бундан пазицияси ва пазиция тури аникланади.

Бунда бачадон мускуллар тонуси бачадон /ортикларини/нинг кузгалувчанлиги аникланади.

  1. 3. Амалда хомиланинг танасига нисбатан ётган кисми топилади.

  2. 4. Амалда хомиланинг ётган кисмининг чанок теккисликларига нисбатан ётиши аникланади, чанокга нисбатан сукулиб етганлигини аникланади.

Аускультация – хомилани юрак фаолиятини коринни олдинги деворидан эшитиш. Бунда акушерлик стетасирдан фойдаланилади, хомила юрак уришида ташкари корин кртасини тонлари йулдош тонлари киндик уки, товушни, хомила харакати натижасидаги товушлар 18-20 хафталикдан бошлаб эшитила бошлайди, хомилани юрак уриши купрок кафасидан ва елка кисмидан яхши эшитилади.
Хомила юрак уришлари боши билан чанокда нисбатан етса, киндик атрофида ва киндикдан пастда эшитилади, агар думбаси биланётса киндикдан юкорида ва хоказо.
Ваненал ва рептал текшириш усуллари.
Фанокардиография ва эмитрокордиография.
Фаногакордиаграф ёрдамида ва уни регистрация килиш усули /14 хасталигидан бошлаб/. эМитрокордиаграфия усули:

  1. 1. Бевосита корин девори оркали.

  2. 2. Комбинеров усули /1 ба электродни кинга куйилади, тугри ичакка ёки бачадонга иккинчиси корин деворига/.

  3. 3. Билвосита усули /хомила бошига электродлар бириктирилади/ ультратовуш ёрдамида текшириш 8-10 хафталик юрак фаолияти регистрация килинади, хомиланинг бачадондаги жойланиши хомила боши улчами, йулдош каерда жойлашганлигини, хомила атрофидаги сувларнинг оз ёки куплигини, ер бугозни /пузыр занос/ аниклашда жуда мухим ахамиятга эга.

Амнископия – хомила кобиклари, хомила олди сувларининг холати, амнион ва теккис харион оркали кузатиш усули, амниоскопияни бачадон буйин оркали амнескопни ажратиш оркали килинади, шу сабали хомиладорликни кеч хаыталарида у усул куп кулланилади. Амниоскоп махсус асбоб булиб ёритиш кисми мавжуддир, бунда хомила кобукларининг олдинги кисмларидаги кузатиш ишлари олиб борилади. Бунда агар хомиладорлик нормал килса коганок сувлари тоза. Туник таркибида пишлоксимон модда зисобига окиш рангдан /сут рангида/ булади, эпидермик ва тери мойин жун толалар хисобига. Агар сувда мекони, сарик ранга буялса _________ конфлектли хомилада амнеотцентез. Хомила олди сувларига топиб сув олиш ва шу сувлар биохимик ва морфологик текшириш.
Хомила гипопсиясида конли кислотали ишкорий мухитни текшириш: хомила бошидан специал асбоб ёрдамида оз микдорда кон олиниб текширилади. Йулдошни текшриш усуллари: Азатопларни жунатиш усули хомиладорларда кулланилмайди.
Балки хомила, йулдош ва хомиладор аёл ажратаётган гормонларни урганиш усуллари билан. Масалан пориогоник чана доиратенни аниклаш кондаги прогестеронни аниклаш усули, прегнадио ва эспериол гармонларини сийдигида аниклаш.
РАДИОТЕЛЕМЕТРИЯ. Бу усул радио капсулалар ёрдамида ёки эксправвулятор хомила олди сувлари булмаганида бачадон бушлигидаги босимни аниклашда ёрдам беради.
Термография – йулдошнинг жйолашган урни, хомилани ойини утиб кетиши эгизак хомилани аниклашда махсус асбоб ёрдамидахомилани пермик йуллари кабул килинади.
Хомила хафтасини аниклаш, тугрукни аниклаш ва
тугрукдан олдинги дек рет таътилини белгилаш
Соглом хомила ва соглом аёл 280 кунда 10 акушерлик ойида ёки 40 хафтада тугруги содир булади.

  1. 1. Шу сабабли Таазе 20 хафталик хомила дерменгача хомила узунлиги Х2 билан аникланади. Бунда Х-акушерлик ойи VI jqkbrlfy ,jikf, 'cf [jvbkf epeykbubyb njgbi exey X5 булади.

  2. 2. Таазе формуласига асосан скульские узининг куйидаги формуласини таклиф килди: ___________________________

  1. I. Хомилани тазомер ёрдамида улчангандаги улчов.

  1. 3. Рудаков А.В. 28 хафталикдан 40 хафталикдаги хомилани махсус шкала ёрдамида аниклаш усулидир. Бу усул ёрдамида хомилани вазни топилади. Хомила узунлиги унинг тенглигина купайтириш ёрдамида. Бу улчам хомила атрофидаги сувлар микдорига корин девори бушлигига хам боглик. Шу сабабли 3 хил вариантда берилади:

№ - нормал индекс.
М- кон микдорда индекс
Б – кичик микдорда индекс
Бунда хомиланинг бир хафта давомида нормал вазнинг ошиши, шок вазнининг ошиши шкала ёрдамида топилади.

  1. 4. И.Ф.Жарданена томонидан хомиладорликни аниклаш формуласт таклиф килди:

Х-I-С I – хомиланинг бачадондаги узунлиги
С – хомиланинг пешона энса улчами-ни тазометрдаги улчами.

  1. 5. Фигурнов схемасида: 32 хафталик хомиладорликни характерли белгилари.


Хомиладор-
ларнинг буйига
биноан типлари

Буйининг
см улчами

Корин
айланаси

Тазаметрдаги хомила
боши ва
энсаси улчам

Бачадон ту-бининг сан-тиметрдаги узунлиги

Хомила боши-нинг
чанокга нисбатан ётиши

I

паст 155

80

9-9,5

23-25

Кичик сегменти
билан чанокиннг
кириш кисмида

I

155-165

90

10-10,5

28

Чанокга сукулиб
кириш

III

165 юкори

95-100

10,5-11

30-33

Чанокга кириш
кисмида эркин ётибди.

Хомиладорлик таътил участковой акушер гинеколог томонидан берилади.
Шунингдек асоратли хомиладорликни кечишида уч ф 1 036
берилади. Укитувчилар эса парслардан озод булиши учун уч ф 1 095.
56 кун декретдан олдин 56 кун декретдан сунг, агар хомиладорлик
асоратли кечса 70 кун ёки патологик тугрукларда.
АДАБИЁТЛАР
1. "Аёллар маслахатгохи учун" Г.И.Герасимович
2. В.И.Боляжина, К.Н.Жмакин, А.Г.Кирюшанков "Акушерлик" Москва "Медицина", 1986 йил.
3. А.А.Кодирова, Ю.К.Жабборова "Акушерлик" Тошкент 1993 йил.

  1. 4. А.И.печенко "Акушерлик" Киев 1963 йил 2-нчи нашр.

  2. 5. Акушерство гинекология М, 1998 г. №10 Ежемесячный журнал.


Download 0,66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   34




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish