Adolf Hitler

partiyadagi har qanday taʼsiridan
mahrum qiladi. Ohir-oqibat german
choʻqqilarida Hitlerga bosh
maʼmuriysiyosiy mansabni berib, atrofini
anʼanaviy konservativ partiyalardan

---

boʻlgan vasiylar bilan oʻrashga qaror
qilinadi. 1933-yil 31-yanvarda prezident
Hindenburg Hitlerni reyxskansler etib
tayinlaydi.
[2]
Hukmronlik tepasida boʻlgan Hitler
dastlabki oylardayoq kimdan chiqishi
qatʼiy nazar hech qanday cheklovlarga
amal qilmasligini namoyish etdi.
Parlament binosining (Reyxstag)
yondirilishini millatchilarning ishi deb
bahona qilib, Olmoniyaning ommaviy
„unifikatsiya“sini boshlaydi. Avval
kommunistik, soʻng sotsial-demokratik
partiyalar taʼqiqlanadi. Bir qator partiyalar
oʻzlari tarqalib ketishga majbur boʻladilar.
Profsoyuzlar bartaraf etiladi, ularning

---

mulki millatchilar ishchi frontiga
topshiriladi. Yangi hukumatga qarshi
chiquvchilar tergov va sudsiz
konsentratsion lagerlarga yuboriladi.
„Boshqa qavmdagilar“ning ommaviy
taʼqibi boshlanib, bir necha yil oʻtib uning
kulminatsiyasi „endlyozung“ (soʻnggi
qaror) operatsiyasiga aylanadi, bu
operatsiya butun yahudiy xalqini jismoniy
yoʻqotishga qaratilgan boʻladi.
Partiya va undan tashqarisidagi
Hitlerning shaxsiy (haqiqiy va potensial)
raqiblari ham qatagʻonlardan qochib
qutula olmaydi. 30-iyunda u fyurerga
loyal boʻlmaganlikda sezilgan SA
boshliqlarining yoʻq qilinishida shaxsan

---

ishtirok etadi. Bu yoʻqotilishning birinchi
qurboni Hitlerning avvalgi safdoshi Röhm
boʻladi. Strasser, fon Kar, sobiq
reyxskansler general Schleicher va
boshqa arboblar jismonan yoʻqotiladi.
Hitler Olmoniya ustidan mutlaq
hukumatga ega boʻladi.
1936-1939-yillarda Hitler boshchiligidagi
Olmoniya Ispaniyadagi fuqarolar urushi
vaqtida frankchilarga katta yordam
koʻrsatadi.

---

Ikkinchi Jahon Urushi
Oʻz rejimining asosini mustahkamlash
uchun Hitler xalq qoʻlloviga umid qilingan
qator tadbirlarni oʻtkazadi. Ishsizlik tez
qisqartiriladi, keyin esa tamoman
bartaraf etiladi. Muhtoj aholiga
gumanitar yordam boʻyicha keng koʻlamli
aksiyalar quloch yozadi. Ommaviy,
madaniy va sport bayramlari qoʻllanadi.
Ammo Hitler rejimining siyosiy asosini
Reyx 1939
-yilda

---

magʻlub boʻlingan Birinchi jahon urushiga
revansh tashkil qilar edi. Shu maqsad
bilan sanoat qayta rekonstruksiyalanadi,
katta qurilish yoziladi, strategik zahiralar
yaratiladi. Revansh ilinjida aholining
propagandistik ishlovi olib borilardi.
Hitler Olmoniyaning harbiy salohiyatini
cheklovchi Versal Kelishuvini buzadi.
Katta boʻlmagan reyxsver millionlik
vermaxtga aylantiriladi, tank qoʻshinlari
yaratiladi va harbiy aviatsiya tiklanadi.
Demilitarlangan Reyn hududining statusi
bekor qilinadi. Hitler oʻzining qoʻshinlarini
Polsha hududiga olib kiradi.

---

1939-yil Ikkinchi jahon urushi boshlanadi.
Fransiya va Angliyaga qarshi harbiy
harakatlarda muvaffaqiyat qozonib va
qitʼaning deyarli butun gʻarbiy qismini
bosib olib, Hitler 1941-yili oʻz qoʻshinlarini
Sovet Ittifoqi tomon buradi. Sovet-olmon
urushining birinchi etapida sovet
qoʻshinlarining magʻlubiyatlari Hitler
qoʻshinlarining Boltiq boʻyi davlatlarini,
Belorussiya, Ukraina, Moldaviya va
Rossiyaning bir qismini okkupatsiya
qilishiga sabab boʻladi.
Okkupatsiyalangan hududlarda qattiq
okkupatsion rejim oʻrnatilib, bu rejim
millionlab odamlarning hayotiga zomin
boʻladi.

---

Ammo, 1942-yilning ohiridan boshlab
Hitler armiyalari magʻlubiyatga uchray
boshlashadi. 1944-yili sovet hududi
okkupatsiyadan ozod etiladi, jang
harakatlari olmon chegaralariga
yaqinlashadi. Italiya va Fransiyaning
dengiz boʻylaridan hujum qilayotgan
ingliz-amerikan diviziyalari sababli Hitler
qoʻshinlari gʻarbda ham chekinishga
majbur boʻladi.
Führerning xudkushligi
1944-yili Hitlerga qarshi 20-iyul fitnasi
uyushtiriladi. Fitna maqsadi Hitlerning
jismoniy yoʻq qilinishi va bostirib
kelayotgan ittifoq qoʻshinlari bilan

---

tinchlik bitimini tuzish edi. Fyurer
Olmoniyaning tor-mor etilishi
yaqinlashayotganini tushunardi. 1945-yil
30-aprel kuni oʻrab olingan Berlinda Hitler
avval sevimli kuchugi Blondini oʻldirib,
soʻng turmush oʻrtogʻi Eva Braun bilan
birga oʻz joniga qasd qiladi.
Hitlerning suiqasdi haqida bir-biriga zid
mulohazalar mavjud. Sovet tarixida Hitler
zahar (xudkushlik qilgan koʻpgina
millatchilar kabi kaliy sianid) ichgani
haqidagi fikr turgʻunlangan, ammo
guvohlarning koʻrsatmalariga binoan u
oʻziga qarata oʻq uzadi. Shuningdek,
Hitler va Braun zahar ichib soʻng

---

chakkasiga oʻq uzganliklari haqidagi
versiya mavjud.
Führerning jasadi reyxskanselyariyaning
hovlisida uning yaqinlari tomonidan
yondirib yuboriladi, soʻng uning juda
qattiq kuygan qoldiqlari sovet
SMERSHining qoʻllariga oʻtadi. 1946-yil
fevralda Hitlerning tanasi Eva Braun,
Yozef va Magda Gebbels hamda
Gebbelsning 6 farzandi tanalari bilan
birga Magdeburgdagi NKVD bazalaridan
birida dafn etiladi. 1970-yili, bu bazaning
hududi GDRga topshirilishi kerak boʻlgan
paytda Y. V. Andropov taklifiga va
Politbyuroning tasdiqiga koʻra Hitler va
boshqa halok boʻlganlarning qoldiqlari

---

qazib olinadi, kul holatigacha
krematsiyalanadi va Elbaga sovuriladi.
Madaniy mohiyati
Kinofilmlar
Adolf Hitlerning tarjimai holi boʻyicha
koʻpgina filmlar suratga olingan. Ular
ichida, kanadalik „Hitler: Yovuzlikning
chiqishi“ (
Hitler: The Rise of Evil
, 2003),
italo-ingliz „Hitler: Soʻnggi oʻn kun“ (
Hitler:
The Last 10 Days
, 1973), ingliz-fransuz
„Bunker“ (
The Bunker
, 1981) va nemis
„Qulash“ (
Der Untergangʻ', 2004) filmlari
bor.

---

Adolf Hitlerning ustidan kulishga Charlz
Chaplinning "Buyuk diktator"
kinokomediyasi bagʻishlangan.
Adolf Hitlerga Leni Rifenshtalning „Iroda
zafari“ hujjatli filmida katta diqqat
qaratilgan.
Musiqa
„Everything But the Girl“ ansamblining
„Little Hitlers“ („Kichik hitlerlar“)
kompozitsiyasi.
Manbalar
1. 
Hitler A. Mein Kampf. Muenchen., 1933
2. 
Kershaw J. Hitler. London, 1991.

---

Havolalar
Vikiomborda 
Adolf Hitler
haqida turkum mavjud
„Hitlerning tasviri“ loyihasi (http://www.
history.ucsb.edu/faculty/marcuse/proj
ects/hitler/hitler.htm)
(ingl.)
„Hech kim bilmagan Hitler“ (http://ww
w.bytwerk.com/gpa/hitler2.htm)
Arxivlandi (https://web.archive.org/we
b/20100104051338/http://www.bytwe
rk.com/gpa/hitler2.htm) 2010-01-
04 Wayback Machine saytida. 
(ingl.)
Adolf Hitler: Mening kurashim (http://hi
tler.pagepromo.info) Arxivlandi (http
s://web.archive.org/web/20161031012

---

258/http://www.hitler.pagepromo.inf
o/) 2016-10-31 Wayback Machine
saytida. 
(rus.)
Adabiyotlar
OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy
ensiklopediyasi (2000-2005)
maʼlumotlaridan foydalanilgan.

---

Bu sahifa oxirgi marta 11-Yanvar 2023, 11:19 da
tahrir qilingan.
•
Matndan 
CC BY-SA 3.0
 litsenziyasi boʻyicha
foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan
boʻlsa).
"https://uz.wikipedia.org/w/inde
x.php?
title=Adolf_Hitler&oldid=3546981
" dan olindi