Adliya vazirligi adliya organlari va muassasalarida davlat tilida ish yuritishni tashkil

3. Aks holda: vergul kerakmi yoki yo‘q?
Aks holda birikmasi gap boshida o‘zidan keyin, gap ichida har ikki 
tomondan vergul talab qiladi. Gap oxirida kelmaydi hisob. Mabodo 
kelgan taqdirda ham, qoidaga ko‘ra, undan oldin vergul qo‘yish zarur.
Birikma shunday bo‘lmagan (qilinmagan) taqdirda; bo‘lmasa de-
gan ma’noda ishlatiladi:
Insoniyat qonunlarsiz yasholmaydi. Aks holda, uning huquqi 
poymol bo‘ladi.
Gazetadan.
Sizni tanimadi chog‘i, boyvachcham, aks holda, salomlashar 
edi, u juda dilkash yigit.
K. Yashin, Hamza.
Uning ma’nodoshlari – bo‘lmasa, yo‘qsa so‘zlari bilan ham ver-
gul xuddi shu tartibda ishlatiladi:
Har kuni xonadonimizda yangi gap chiqib turadi. Bo‘lmasa, 
qaynonamning uyqusi kelmaydi.
Gazetadan.
Uylansam, Mahbubaga uylanaman, bo‘lmasa, frontga ariza 
berib ketaman, deb ikki oyog‘ini bir etikka tiqib turib oldi.
S. Ahmad, Ufq.

---

57
Bu qoidani yaxshilab o‘rganib olish kerak. Yo‘qsa, xatoga 
yo‘l qo‘yish mumkin.
Tezroq yuring, yo‘qsa, kechikib qolamiz.
Izohli lug‘at bo‘lmasa so‘zini zidlov bog‘lovchisi deb beribdi. 
Aks holda va yo‘qsa ham zidlov bog‘lovchisi hisoblanadimi-yo‘qmi 
– buni tilshunoslarga qoldiramiz.
4. Namoyon va namoyanda
Bu ikki so‘z tilimizga forschadan o‘tgan.
Namoyon o‘zbek tilida yaqqol ko‘rinib turadigan, gavdala-
nadigan; ochiq-oshkor, ravshan ko‘rinish, ko‘rsatish mazmunida 
qo‘llanadi: namoyon bo‘lmoq, namoyon qilmoq.
Namoyanda biror ijtimoiy guruhga yoki sohaga mansub bo‘lgan 
shaxs; vakil ma’nolarini bildiradi: o‘zbek adabiyoti namoyandalari, 
fan namoyandalari.
Namoyon va namoyanda so‘zlari tarkibidagi namo(y) forscha 
namudan – “ko‘rinmoq” fe’lining hozirgi zamon asosidir. Shu asos-
ga -on qo‘shimchasini qo‘shish orqali namoyon so‘zi hosil qilingan. 
Asliyatda yaqqol ko‘rinib turadigan ma’nosini anglatadi.
Namoyanda so‘zida esa asosga -anda ko‘shimchasini qo‘shib, 
forschada hozirgi zamon sifatdoshi yasalgan. Bu so‘z asliyatda “bi-
ror soha yoki ijtimoiy guruhning vakili” ma’nosini anglatadi.
Ikki so‘z ham o‘zbek tiliga tub so‘z sifatida o‘zlashgan. Til-
imizda ular asos va qo‘shimchalarga ajralmaydi.
📌Demak:
Namoyon, namoyanda 📌– 

Namoyan, namoyonda 📌– 
